Είναι απόγευμα Κυριακής. Στη φιλήσυχη γειτονιά στο Κουκάκι, η θεατρική ομάδα των Ηχοποιών του Νίκου Τουλιάτου συγκεντρώνεται καθημερινά για να αναπτύξει τις καλλιτεχνικές της «ανησυχίες» με ένα τρόπο τελείως διαφορετικό. Όποιος βρεθεί έστω και για λίγο στο χώρο της ομάδας, θα αντιληφθεί από την πρώτη στιγμή ότι έχει να κάνει με μία μεγάλη καλλιτεχνική οικογένεια, όπως θα μας εξηγήσει στη συνέχεια και η υπεύθυνη παραγωγής της ομάδας - ηθοποιός, Ειρήνη Καπελώνη. Από τα ηχεία ακούγεται μία μουσική, που θα αποτελέσει και το soundtrack της συζήτησης που είχαμε με το Νίκο Τουλιάτο για την παράσταση «Έρωτος ύβρις», αλλά και το καλλιτεχνικό γίγνεσθαι της ομάδας.
Αγαμέμνονας, Αντιγόνη, Κασσάνδρα, Μήδεια, Ορέστης. Πέντε ήρωες από την αρχαία ελληνική τραγωδία απολογούνται για τα ειδεχθή εγκλήματά τους σε ένα συμπόσιο στον Άδη, που τελείται εν είδη δικαστηρίου και επαναλαμβάνεται αέναα σαν τέλειος αξεδιάλυτος κύκλος. Αυτό είναι το θέμα της παράστασης «Έρωτος ύβρις» που παρουσιάζεται από τη Δευτέρα 18 Μαρτίου και κάθε Δευτέρα στις 21:00, για πέντε παραστάσεις, στο Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης από τη θεατρική Ομάδα «Ηχοποιοί» του Νίκου Τουλιάτου, σε σκηνοθεσία, προσαρμογή κειμένων και σύνθεση Νίκου Τουλιάτου και μετάφραση, απόδοση κειμένων και πρωτότυπα κείμενα Άννας Μωραΐτου.
Όσον αφορά τους μονολόγους που συνθέτουν το έργο, ο Νίκος Τουλιάτος εξηγεί «Όταν ξεκινήσαμε να ετοιμάζουμε τα κείμενα για την παράσταση δεν είχαμε μία κοινή αντίληψη ότι θέλουμε να κάνουμε αυτό, γι’ αυτό τον λόγο. Μέσα από συζητήσεις και ανταλλαγή ιδεών, προέκυψαν αυτοί οι μονόλογοι και είπαμε “Ok, πάμε να στήσουμε κάτι με αυτούς". Πήραμε λοιπόν αυτή την πρώτη ύλη, που είναι αυτοί οι πέντε ήρωες και βάση αυτής στήσαμε το υπόλοιπο. Πήραμε μονολόγους των πέντε ηρώων, από διαφορετικά έργα του Αισχύλου, του Ευριπίδη κ.ά., για να δείξουμε και τη διαφορετική εκδοχή της ύβρεως. Με κάποια πρωτότυπα μικρά κείμενα που έγραψε η Άννα Μωραΐτου, η οποία συν τοις άλλοις μετέφρασε και τους μονολόγους, έφτιαξα ένα κολλάζ. Προσπάθησα να είναι κάτι διαδραστικό. Δηλαδή, να έχει και ρεαλιστικά στοιχεία – οι ήρωες κάθονται σε ένα τραπέζι, όπου τρώνε, πίνουν και μιλούν- αλλά υπάρχει και το επίπεδο της μυθοπλασίας, γιατί είναι μυθικά πρόσωπα κλπ.. Αυτό σημαίνει ότι οι μονόλογοι σε κάποιες περιπτώσεις έχουν σπάσει. Από μονόλογοι έχουν γίνει διάλογοι. Κάποιος παρεμβαίνει, οι ήρωες απευθύνονται κάπου. Οπότε, έγινε μία τέτοια ρύθμιση των κειμένων, ώστε να προκύπτει ένα έργο, που να έχει αρχή, μέση και τέλος».
Βέβαια, η συνθήκη των ηρώων, αποτελεί κομβικό σημείο για την εξέλιξη του νέου «μύθου», που προσπαθούν να αφηγηθούν οι Ηχοποιοί. «Οι ήρωες απολογούνται σε ένα συμπόσιο στον Άδη για όσα έπραξαν στη ζωή τους, μπροστά σε ένα χορό ενόρκων και σε έναν εισαγγελέα, που είναι ο κορυφαίος του χορού. Κάθονται σε ένα τραπέζι, τρώνε και πίνουν, υπάρχει δηλαδή μία σχέση μεταξύ τους, αλλά και με τους ενόρκους. Όλοι οι ήρωες του έργου, προέρχονται από βασιλικούς οίκους εκτός από την Κασσάνδρα που είναι θύμα των καταστάσεων και δεν ήταν επιλογή της αυτό που έγινε», αναφέρει χαρακτηριστικά ο σκηνοθέτης του έργου.
Τι σημαίνει ωστόσο η καταγωγή των προσώπων από βασιλικούς οίκους; «Οι ήρωες του έργου μπορούν να πάρουν αποφάσεις ανεξέλεγκτες χωρίς να ρωτήσουν, χωρίς να πάρουν μία γνώμη, χωρίς να απολογηθούν σε κανένα. Αυτές οι αποφάσεις λοιπόν μπορούν να φτάσουν σε σημείο που να αποτελούν ύβρη, γιατί από τη στιγμή που δεν υπάρχει έλεγχος μπορούν να ξεφύγουν από τα όρια», υποστηρίζει ο Νίκος Τουλιάτος, που εκτός του ότι υπογράφει τη σκηνοθεσία της παράστασης, υποδύεται και τον ρόλο του Αγαμέμνονα και συνεχίζει «Οι ήρωες δεν αντιλαμβάνονται ότι διέπραξαν ύβρη και θεωρούν τη στάση τους φυσιολογική. Παράλληλα, οι ένορκοι σε κάθε περίπτωση αντιλαμβάνονται διαφορετικά, τα γεγονότα, όπως θα συνέβαινε και σε ένα σύγχρονο δικαστήριο. Την Κασσάνδρα δε μπορεί να την κατηγορήσει κάποιος. Στην Αντιγόνη συμπαραστέκονται. Δεν έκανε κάτι κακό. Τη σχέση, το συμπέρασμα από όλη αυτή τη διαδικασία το βγάζουν οι ένορκοι και ο εισαγγελέας. Σε άλλες περιπτώσεις ο εισαγγελέας είναι πολύ σκληρός στο κατηγορητήριο, αλλά οι ένορκοι όπως και σήμερα ως διαφορετικοί χαρακτήρες παίρνουν μία απόφαση που έχει να κάνει με το τι συμβαίνει…».
Ο ήχος των ρόλων στο επίκεντρο
«Οι Ηχοποιοί, που δημιουργήθηκαν με αφορμή αυτό το έργο, πριν από επτά μήνες περίπου, έχουν ως προσέγγισή τους τον ήχο. Εμένα με ενδιαφέρει αυτή η ομάδα να ασχοληθεί και να δουλέψει με τον ήχο των ρόλων. Όλοι οι ρόλοι έχουν ήχο. Ο ήχος που περνά απαρατήρητος μας αφορά. Η παράσταση είναι στημένη με τέτοιο τρόπο, ούτως ώστε να προκύπτουν οι ήχοι, που είναι πίσω από κάθε ρόλο. Προσπαθούμε να βρούμε τον ήχο που έχουν οι ρόλοι και να τον αναδείξουμε κατά τη διάρκεια της παράστασης. Το βήμα, το περπάτημα, για εμάς είναι ήχος, όπως και το πώς αντιδρούν ηχητικά σε κάποια πράγματα που συμβαίνουν, πχ. χτυπώντας το σώμα τους, κάποια αντικείμενα κλπ.. Βέβαια παίζει κρουστά και ο Simone Mongelli στην παράσταση, αλλά έχουμε και ηχογραφημένη μουσική, ένα τραγούδι από τον δίσκο μου με τη Σαββίνα Γιαννάτου, που είναι σαν το μοτίβο της παράστασης. Οπότε, η προσέγγισή μας βασίζεται στο λόγο, το διάλογο, τα πρόσωπα, τη συνθήκη συν τον ήχο. Αυτή είναι η διαφορά μας», υπογραμμίζει ο Νίκος Τουλιάτος αναφορικά με τη σκηνοθετική και ηχητική προσέγγιση του έργου.
Γιατί ωστόσο στην παράσταση «Έρωτος ύβρις» οι συντελεστές δεν υποκλίνονται και οι θεατές δεν χειροκροτούν; Κατά ποιο τρόπο ανοίγεται ένας διάλογος στο σήμερα; «Ένα ιδιαίτερο στοιχείο του έργου είναι ότι δεν τελειώνει με χειροκρότημα. Είναι ένας αέναος κύκλος που δεν τελειώνει ποτέ. Ο κόσμος μπαίνει και βλέπει την παράσταση σαν να παρακολουθεί μία κατάσταση από την κλειδαρότρυπα. Την παρακολουθεί και φεύγει χωρίς να χειροκροτήσει, γιατί δεν ολοκληρώνεται ποτέ. Αυτό έχει άμεση σχέση με τη ζωή μας. Το νόημα του έργου είναι ότι δεν αλλάζει τίποτα αν δεν αλλάξουμε εμείς», απαντά ο Νίκος Τουλιάτος.
«Προχωρώντας ανοίγουν οι δρόμοι»
Η κοινότητα της Ηχόδρασης και των Ηχοποιών, που πλέον νοούνται ως ένα ενιαίο σύνολο, αποτελεί ένα διαδραστικό εργαστήρι στο οποίο συμμετέχουν μουσικοί, ηθοποιοί, χορευτές, γραφίστες, σκηνογράφους, φωτιστές, ενδυματολόγους κ.ά.. Ο καθένας διδάσκει τον άλλο. «Με αυτόν τον τρόπο υπάρχει μία δημιουργική διαδικασία 35 ανθρώπων, που συνυπάρχουν, αλληλοϋποστηρίζονται, κάνουν παραγωγές, παίζουν έργα, γράφουν έργα, σκηνοθετούν όλοι μεταξύ τους. Δε σκηνοθετώ μόνο εγώ. Αρκεί η αισθητική να είναι των Ηχοποιών. Να έχει τον ήχο και τη δική μας σκηνοθετική λογική. Να μην είναι ένα από τα χιλιάδες έργα που γίνονται, αλλά να κάνουμε το κάτι άλλο. Αυτό το κάτι άλλο δεν ξέρω τι είναι, δεν το προσδιορίζω. Αυτά στήνονται με το χρόνο. Δουλεύοντας προκύπτουν, οπότε το αφήνω. Όλοι τους είναι νέοι άνθρωποι. Εγώ είμαι ο ‘παππούς’ της ιστορίας. Είναι πολύ ωραίο που είναι νέοι άνθρωποι και δρουν μεταξύ τους και γουστάρουν. Είναι μία ωραία διαδικασία, που προσωπικά χαίρομαι που τη βιώνω. Ελπίζω ότι αυτό κάπου θα οδηγήσει. Γίνονται πρωτοποριακά πράγματα. Εξάλλου, είναι μία ομάδα που μέσα σε επτά μήνες έχει κάνει 12 παραγωγές. Ξεκινήσαμε με τη ’Σονάτα’ στο Αίτιον, που έπαιζε η Άννα Μωραΐτου, μετά το έργο ‘Πολύχρωμη, εγώ στα παπούτσια μου’, που έγραψε η Άννα και έπαιζαν τρία κορίτσια, μετά το Μέγαρο Μουσικής με 64 άτομα επί σκηνής, το Σίνεμα, όπου τραγούδησαν όλα τα κορίτσια, μετά ως μουσικοί παίξαμε κρουστά στο Γαλάτσι, στο ΚΕΕΛΠΝΟ, στο Τρένο του Ρουφ, το Κακογιάννη τώρα, το ‘Γυναίκα στο τσέλο’, που παρουσιάζουμε το Μάιο… Σαν ομάδα έχουμε αναλάβει τις παραγωγές σε δύο έργα του Νίκου Περέλη που θα ανέβουν φέτος το χειμώνα. Η ομάδα μας είναι πολύ δραστήρια. Έχει πάρα πολλά πράγματα να κάνει και έτσι προχωράει. Δουλεύουμε όλοι μαζί και είναι πάρα πολύ σημαντικό αυτό. Προχωρώντας ανοίγουν οι δρόμοι. Δεν υπάρχουν δρόμοι ανοιχτοί. Όλα είναι μέσα στη ζωή. Σημασία έχει να είσαι δημιουργικός», μας εξηγεί ο Νίκος Τουλιάτος.
Η παράσταση «Έρωτος Ύβρις» αποτελεί μία από τις καλύτερες παραστάσεις της θεατρικής σαιζόν 2018- 2019, που το θεατρόφιλο κοινό οφείλει να δει. Είναι εξαιρετική στο σύνολό της από κάθε άποψη. Είναι μία παράσταση, που συνάδει με τη φιλοσοφία των Ηχοποιών, που μας εξήγησε παραπάνω και ο Νίκος Τουλιάτος.
Τα κείμενα που έχει επιμεληθεί και ανασυνθέσει ευρηματικά η Άννα Μωραΐτου – η οποία ερμηνεύει και το ρόλο της Μήδειας- δεν αναπαράγουν τις αρχαίες τραγωδίες του Αισχύλου, του Ευριπίδη και άλλων αρχαίων συγγραφέων, αλλά ανοίγουν ένα διάλογο με το σήμερα σχετικά με την ύβρη των ημερών μας σε οποιοδήποτε επίπεδο. Η σκηνοθετική και ηχητική προσέγγιση του Νίκου Τουλιάτου, με τη σύμπραξη του Φάνη Καφούσια στην κίνηση και αλλά και την παρουσία του Simone Mongelli, ο οποίος παίζει κρουστά επί σκηνής, άρτια συνδεδεμένη με το κείμενο, παραθέτει στους θεατές τις προϋποθέσεις, ούτως ώστε να αναλογιστούν όσα βιώνουμε σήμερα, που δεν απέχουν και πολύ από τις ιστορίες των πέντε ηρώων του έργου.
Οι φωτισμοί του Αλέξανδρου Πολιτάκη με την εναλλαγή σκιάς – φωτός και τις χρωματικές του επιλογές, σε συνδυασμό με το κείμενο, τη μουσική και τη σκηνοθεσία, συμπληρώνουν αυτό το πλαίσιο του επαναποσδιορισμού της κατάστασης των σύγχρονων κοινωνιών, δημιουργώντας μία μυσταγωγία, μέσα από την οποία ο θεατής καλείται να αντιληφθεί ότι ο κόσμος μπορεί να αλλάξει μόνο αν αλλάξουμε εμείς οι ίδιοι.
Όσον αφορά την ερμηνεία των ρόλων, ο Νίκος Τουλιάτος (Αγαμέμνονας), η Άννα Μωραΐτου (Μήδεια), ο Χοβίκ Καραμπετιάν (Ορέστης), η Ιωάννα Δαρμή (Αντιγόνη), η Σωτηρία Χρυσικοπούλου (Κασσάνδρα) μαζί με την «εισαγγελέα» Αναστασία Μαλανδρενιώτη και τους ενόρκους – χορό, που ερμηνεύουν οι Μυρσίνη Μορέλλι, Θάνος Χατζόπουλος, Μαρία Πλυτά και Ρένα Κουμπαρούλη, καταφέρνουν επάξια να μεταφέρουν τους θεατές σε ένα συμπόσιο άνευ προηγουμένου, όπου ο καθένας, ανεξαρτήτως φύλου, ηλικίας, καταγωγής, αλλά και εποχής έρχεται αντιμέτωπος με το εγώ του, απέναντι στο κοινωνικό σύνολο.
Η παράσταση «Έρωτος ύβρις», που ολοκληρώνει τον κύκλο της, αυτή τη Δευτέρα 15 Απριλίου 2019, με συνεχόμενα sold out θα μπορούσε να ανέβει κάλλιστα στη σκηνή του Ηρωδείου, αλλά και στο αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου. Σημασία δεν έχει βέβαια ο τόπος, αλλά μέσα σε αυτή την ευρύτερη ανθρωπιστική, κοινωνική, οικονομική και πολιτική κρίση που βιώνουμε, να υποστηρίζουμε την τέχνη και στην προκειμένη περίπτωση το θέατρο, ανεξαρτήτως του ποιος παίζει σε ένα έργο, αλλά και το σε ποια σκηνή ανεβαίνει, δίνοντας βάση στο ίδιο το έργο που παρακολουθούμε, ως ενεργητικοί δέκτες των μηνυμάτων που λαμβάνουμε και όχι ως παθητικοί θεατές άνευ κριτικής σκέψης.
Φωτογραφίες της παράστασης:
