Αμερική, αρχές του 20ού αιώνα. Οι κάτοικοι της επινοημένης κωμόπολης SpoonRiverμιλούν για τη ζωή τους. Η «Ανθολογία του Spoon River» του Έντγκαρ Λι Μάστερς δεν είναι ένα απλό βιβλίο που μπορεί κάποιος εύκολα να προσπεράσει. Hπυκνότητα του λόγου και των νοημάτων, ο ρεαλισμός και η απαράμιλλη ποιητικότητα, χαρακτηριστικά που διακρίνονται στο έργο ανέδειξαν τον Μάστερς σε έναν από τους μεγαλύτερους Αμερικανούς λογοτέχνες και δραματουργούς του 20ού αιώνα.
Η παράσταση «Spoon River Quartet» υλοποιείται ιδανικά στη σκηνή από τη θεατρική εταιρεία 1+1=1, η οποία τα τελευταία χρόνια δραστηριοποιείται έντονα ανεβάζοντας παραστάσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό, αποσπώντας βραβεία για τις εμπνευσμένες παρουσιάσεις της. Η σκηνοθεσία είναι της Δήμητρας Κονδυλάκη, η οποία υπογράφει μαζί με τον Κωνσταντίνο Τζήκα τη δραματουργία και τη μετάφραση.
Το πιο ενδιαφέρον στοιχείο στην Ανθολογία του Spoon River είναι η πληθώρα των χαρακτήρων και η ποικιλία των προσεγγίσεων και του τρόπου, που καθένας από τους ήρωες του έργου βλέπει τη ζωή. «Κάποιος μπορεί να είναι πικραμένος, ματαιωμένος, να προκρίνει μία πιο φιλοσοφική ματιά απέναντι στο σύνολο της ζωής του, όταν την ξανακοιτάζει. Κάποιος άλλος μιλά για έναν ανεκπλήρωτο έρωτά του, άλλος για το πρόβλημά του στο εργασιακό του περιβάλλον ή τις διεκδικήσεις του. Πρόκειται μάλλον για μια βεντάλια απόψεων, παρά για μια συγκεκριμένη οπτική πάνω στη ζωή και το θάνατο», αναφέρει μιλώντας για τους ήρωες του έργου, η καλλιτεχνική διευθύντρια της Εταιρείας 1+1=1 και βραβευμένη (Κάρολος Κουν, 2018) ηθοποιός της παράστασης Δέσποινα Σαραφείδου.
Το ερώτημα που διατρέχει το έργο είναι: Ποιος μπορεί να βγει από αυτό το βασανιστικό ανάμεσα σε γη και ουρανό, κόλαση και παράδεισο; «Για τον θεατή που θα παρακολουθήσει την παράσταση, το ερώτημα θα παραμείνει ανοιχτό. Για εμένα, αυτός που μπορεί να διαφύγει από το βασανιστικό "ανάμεσα" είναι αυτός που μπορεί να αντικρύσει τα ανθρώπινα με ηρεμία και γαλήνη. Να ατενίσει με γαλήνη τις ελπίδες του ή τις διαψεύσεις από τη ζωή. Αυτό το ερώτημα μας συνοδεύει σε όλη τη διάρκεια της ζωής μας. Όλοι αναρωτιόμαστε σε τι να δώσουμε προτεραιότητα και πώς να κυλήσει η ζωή», απαντά η Δέσποινα Σαραφείδου.
Ένας διάλογος με την εποχή μας
Το έργο του Μάστερς συνδιαλέγεται με την εποχή μας, διότι «αναφέρεται στους ίδιους προβληματισμούς, τα ίδια συναισθήματα, τις ίδιες ερωτήσεις που μας απασχολούν ανεξαρτήτως εποχής. Το έργο του γράφτηκε σε μια περίοδο που αναδύονταν κινήματα όπως το φεμινιστικό, το εργατικό, το φυλετικό κ.λπ. Ο Μάστερς εμπνεύστηκε από αυτά. Στο έργο του υπάρχει η διεκδίκηση μιας κοινωνίας ισονομίας και ισοτιμίας. Επίσης υπάρχουν άνθρωποι που ανήκουν στην πλευρά του καταπιεσμένου ή του εξουσιαστή. Όσον αφορά αυτά τα κοινωνικά και πολιτικά ζητήματα, δεν είναι τεράστια η διαφορά με το σήμερα. Ακόμα και σήμερα διεκδικούμε αυτά τα αιτήματα και ευελπιστούμε σε μια κοινωνία ισότητας που θα δίνει τη δυνατότητα στον καθένα από εμάς να υπάρξει και να ευημερήσει», εξηγεί η ηθοποιός και συνεχίζει «Άλλα ζητήματα τα οποία θίγει το έργο ανήκουν στην προσωπική σφαίρα, όπως ζητήματα σχέσεων, η σχέση του ζευγαριού εντός ή εκτός γάμου, οι οικογενειακές σχέσεις κ.ά. Οι τρόποι αντιμετώπισής τους δεν διαφέρουν πολύ από τους σύγχρονους δικούς μας προβληματισμούς».
Η αλήθεια που λάμπει μέσα σε καθέναν από τους χαρακτήρες του έργου ήταν ένα από τα στοιχεία της Ανθολογίας που γοήτευσαν την ηθοποιό. «Διαβάζεις τα ποιήματα, τα οποία είναι τόσο λιτά και πυκνά γραμμένα και κατανοείς μια ολόκληρη ζωή. Τα ποιήματα του Μάστερς έχουν τεράστια συμπύκνωση. Ένα ακόμα στοιχείο του έργου που με γοήτευσε είναι η ποικιλομορφία των βλεμμάτων. Στο έργο βλέπουμε πολλές διαφορετικές προσεγγίσεις όσον αφορά τη ζωή, την αντιμετώπιση της εργασίας, της οικογένειας, του ερωτικού συντρόφου. Όλο αυτό το φάσμα που ανοίγεται μπροστά μας, δίνει την εντύπωση ότι όντως πρόκειται για τους κατοίκους μιας πόλης, ενώ υποτίθεται ότι είναι τα επιτύμβια των κατοίκων μιας επινοημένης πόλης. Spoon River ονομάζεται ένα ποτάμι κοντά στον τόπο που μεγάλωσε ο Μάστερς. Παρότι είναι επιτύμβιοι μονόλογοι γραμμένοι στους τάφους τους, οι ίδιοι οι άνθρωποι μιλούν για τη ζωή τους. Η αίσθηση που παίρνουμε δεν είναι θλιβερή ή μακάβρια, καθώς οι περιγραφές των συναισθημάτων τους έχουν τόσο μεγάλη ζωντάνια. Ο τρόπος που βλέπουν τη ζωή τους έχει συγκινητική διαύγεια, τόσο που ξεχνάς ότι πρόκειται για ανθρώπους που δεν ζουν πια».
1+1=1
Η εταιρεία 1+1=1 χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερη εξωστρέφεια, καθώς έχει παρουσιάσει τις παραστάσεις της σε περισσότερα από είκοσι φεστιβάλ στην Ελλάδα και το εξωτερικό, λαμβάνοντας πολλές διακρίσεις. «Μας ενδιέφερε εξαρχής η δουλειά μας να μην παρουσιάζεται μόνο στην Αθήνα, αλλά και σε περισσότερα μέρη στην Ελλάδα και να έρχεται σε επαφή με θεατές και ανθρώπους του καλλιτεχνικού χώρου από άλλα μέρη. Τα ταξίδια μας στα φεστιβάλ ήταν μια εκπληκτική εμπειρία. Ανταλλάξαμε απόψεις, είδαμε δουλειές, προέκυψαν συνεργασίες με ανθρώπους διαφορετικής κουλτούρας και τεχνικών. Η ανταπόκριση της δουλειάς μας με όσες παραστάσεις ταξιδέψαμε στο εξωτερικό ήταν εξαιρετική. Οι άνθρωποι από διαφορετικά μέρη της γης μπορεί να έχουν άλλη κουλτούρα, όμως όταν φτάνουμε στην πρόσληψη ενός έργου, τότε οι διαφορές δεν είναι τόσο σημαντικές. Αυτό που πρωτεύει είναι το αν αγγίζεις μια ανθρώπινη πτυχή. Είναι εξαιρετικά δύσκολο να ταξιδεύει μια ομάδα στο εξωτερικό. Μέχρι στιγμής, όταν τα έξοδα των ταξιδιών μας δεν καλύπτονταν από το φεστιβάλ που μας καλούσε, έπρεπε να αντιμετωπίσουμε τα δικά μας έξοδα και δεν είχαμε κάποια υποστήριξη από την πολιτεία σε αυτό. Σε αυτό το σημείο πάσχουμε. Θα ήταν θαυμάσιο να είχαμε υποστήριξη, για να μπορούμε να ταξιδέψουμε και σε πιο απομακρυσμένες περιοχές», τονίζει η ηθοποιός.
Με αφετηρία την ταινία «Νοσταλγία» του Ταρκόφκσι, η Δέσποινα Σαραφείδου ονόμασε την εταιρεία της 1+1=1 και εξηγεί: «Για εμάς που ξεκινήσαμε την εταιρεία ήταν ένας τρόπος να μιλήσουμε για τη δύναμη και την ενέργεια της ομάδας. Η ενέργεια του καθενός μας ενώνεται με όλων των άλλων και όλες μαζί αποτελούν ένα σύνολο. Αυτό είναι μια μικρή σημείωση για τον τρόπο με τον οποίο λειτουργούμε και δουλεύουμε στο θέατρο. Το θέατρο είναι δουλειά συνόλου».
Το «Spoon River Quartet» παρουσιάζεται από 2 έως 10 Νοεμβρίου, για τέσσερις μόνο παραστάσεις, στο «Θέατρο Σταθμός». Παίζουν οι: Γιώργος Γιαννακάκος, Αντώνης Γκρίτσης (voiceover), Δαυίδ Μαλτέζε, Κατερίνα Μαούτσου, Δέσποινα Σαραφείδου.
Πρώτη δημοσίευση: Εφημερίδα "Η Εποχή", 1/11/2020