«Καταλαβαίνει κανείς ότι ένα έργο τέχνης είναι καλό όταν όχι μόνο το βλέπει, αλλά επιπλέον το ακούει. Τα τραγιά του Πάβλου Χαμπίδη κάνουν φασαρία! Μασουλάνε και βελάζουν. Τρέχουν αγέρωχα, σκαρφαλώνουν και πηδούν ενώ ακούς τις κουδούνες τους να ηχούν!», αναφέρει ο Ιστορικός Τέχνης και Επιμελητής του Reading Retreat in Rural Italy, Clark Lawrence για τη νέα έκθεση ζωγραφικής του Πάβλου Χαμπίδη, με τίτλο «Τραγιά», που παρουσιάζεται μέχρι και τις 21 Απριλίου στην Gallery Genesis (Χάρητος 35, Κολωνάκι) σε καλλιτεχνική διεύθυνση του Γιώργου Τζάνερη.

Ζώντας μία νομαδική καλλιτεχνική ζωή, ο Πάβλος Χαμπίδης ταξιδεύει σε όλο τον κόσμο και μας μεταφέρει αυτές του τις εντυπώσεις, που δημιουργούν το έναυσμα για μία νέα ανάγνωση του κόσμου. Γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1957, αναγεννήθηκε στη Σουηδία, όπου σπούδασε Ιστορία της Τέχνης και Φιλοσοφία, ενώ παράλληλα παρακολούθησε και μαθήματα σε διαφορετικές τεχνικές της χαρακτικής. Οι πρώτες του εκθέσεις περιλάμβαναν κινέζικα σχέδια με μελάνι. Εξίσου αξιόλογη είναι και η δραστηριότητά του στον Τύπο, όπου εργάστηκε ως σκιτσογράφος.

Από εδώ και έπειτα, η ιστορία του είναι γνωστή. Ταξίδια και εκθέσεις σε όλο τον κόσμο σε πόλεις όπως το Τόκιο, το Παρίσι, η Γενεύη κ.ά., ζωγραφική σε εξώφυλλα λογοτεχνικών έργων, δημοσίευση σχεδίων του για την πολιτική και τη λογοτεχνία, κινούμενα σχέδια στη Γερμανία, την Ελλάδα και τη Γαλλία.

Εδώ και δεκαοκτώ χρόνια περίπου ζει στην Αθήνα και στις Βρυξέλλες, αφοσιωμένος στην τέχνη, που όπως αναφέρει και ο ίδιος «ενώ απευθύνεται σε όλους αφορά λίγους». Λίγες ημέρες πριν την ολοκλήρωση της Έκθεσης «Τραγιά» στην Gallery Genesis, συναντηθήκαμε μαζί του και μιλήσαμε για την τέχνη, την παρατήρηση, τα επόμενα σχέδιά του, αλλά και τις σημαντικότερες στιγμές της πορείας του.

-Πώς γεννήθηκε η ιδέα της Έκθεσης «Τραγιά» που παρουσιάζεται μέχρι τις 21 Απριλίου στην Gallery Genesis;

Π.Χ.: Τραγιά εμφανίζονται σποραδικά στα έργα μου από τα τέλη της δεκαετίας του 80 .Το χειμώνα του 2017 ο κύριος Τζάνερης έκανε μια πρώτη νύξη καθώς είχα ήδη φιλοτεχνήσει το πορτραίτο του, στο κάτω αριστερά άκρο του οποίου προβάλλει ένας τράγος. Μετά από ακόμα δύο τρεις συναντήσεις καταλήξαμε στο να προχωρήσουμε μ’ αυτό το θέμα .                                  

-Τις σας κέντρισε περισσότερο  το ενδιαφέρον σε αυτό το ζώο  και συνάμα ποια η καλλιτεχνική σας προσέγγιση;

Π.Χ.: Όταν άρχισαν να εμφανίζονται στις συνθέσεις  μου τα ζώα, στα τέλη της δεκαετίας του 80,τότε έκανα την επιλογή να στραφώ σ’αυτά τα οποία γνωρίζω, με τα  οποία έχω βιώματα, και τα οποία θα μπορούσαν να με βοηθήσουν να δημιουργώ έργα  αληθινά, ανατρέχοντας σε καθαρά προσωπικές συγκινήσεις. Ένα από αυτά ήταν το τραγί. Σήμερα με εκπλήσσει  η αυθαιρεσία—αν και αρκετά πετυχημένη- με την οποία το ζωγράφιζα τότε. Για την σημερινή έκθεση πέρασα όλο το περασμένο Καλοκαίρι παρατηρώντας , σκιτσάροντας και φωτογραφίζοντας τράγους και κατσίκια. Το έκανα στο Γύθειο, στον Μπισχινόκαμπο, στη λίμνη του Καιάφα (όπου είχα στη διάθεσή μου ολόκληρο κοπάδι) και τέλος στο Καστελλόριζο.

-Τι συμβολίζουν τα τραγιά στην τέχνη σας;                                                                                                                        

Π.Χ.: Δεν ξέρω και δεν μπορώ να πω ξεκάθαρα αν συμβολίζουν κάτι αλλά δούλεψα  με ανείπωτη χαρά γι αυτήν την έκθεση επειδή είχα να κάνω με ένα ζώο που γνωρίζω αρκετά καλά θα έλεγα, προσφέρεται για την ζωγραφική μου, μου ταιριάζει,  και  ενισχύει  τις συνθέσεις μου για την δημιουργία μιας νοσταλγικής βουκολικής ατμόσφαιρας . Ίσως να είναι μία βόλτα στα Μνήματα της μνήμης! Συγκινήσεις της παιδικής ηλικίας από τα Καλοκαίρια στην ύπαιθρο της βορείου Ελλάδος. Να μην ξεχνάμε όμως τις βιβλικές και μυθολογικές αναφορές.

-Η παρατήρηση ενός προσώπου ή ενός αντικειμένου λειτουργεί ευεργετικά για ένα ζωγράφο και γενικότερα για έναν εικαστικό;

Π.Χ.: Υποθέτω ότι η παρατήρηση λειτουργεί ευεργετικά σε όλες τις εκφράσεις της ζωής μας. Έναν δε ζωγράφο τον οδηγεί στο να «μάθει» και να «καταλάβει» το θέμα του. Στη συνέχεια ακόμα κι αν αυθαιρετήσει, η γνώση , αποτέλεσμα της παρατήρησης, θα του παρέχει μια πιο  αποτελεσματική, και περισσότερο πειστική ελευθερία.                                    

-Πολλές φορές κριτικοί τέχνης, επιμελητές και άνθρωποι από τον ευρύτερο χώρο των εικαστικών προσπαθούν να αποδώσουν έναν ορισμό για το έργο τέχνης. Εσείς, τι ορισμό θα αποδίδατε;

Π.Χ.: Το θέμα του ορισμού είναι δύσκολο και μάλλον περιοριστικό. Με την ερώτησή σας  το μυαλό μου πήγε αυθόρμητα στο « Έστι ουν τραγωδία….κλπ». Αναπόφευκτα θα αυθαιρετήσει κανείς επιχειρώντας έναν ορισμό. Κι εμένα μου άρεσε να λέω αυτάρεσκα  « Η Τέχνη έχει να κάνει με την συγκίνηση και το τραγικό στοιχείο» και το πιστεύω ακόμα για την πραγματικά μεγάλη Τέχνη. Αλλά αυτό πάλι δεν μπορεί να αποκλείει τόσες και τόσες άλλες καλλιτεχνικές εκφράσεις! Θα πω μόνο ότι ένα έργο τέχνης πρέπει να είναι αληθινό. Να βγάζει τον πόνο και την συγκίνηση, τη χαρά και την αγωνία της ανθρώπινης ύπαρξης.

-Η ζωγραφική κατά τη γνώμη σας είναι μία τέχνη που απευθύνεται σε λίγους;

Π.Χ.: Η Τέχνη απευθύνεται σε όλους αλλά δυστυχώς αφορά λίγους!

-Ένα έργο τέχνης και πιο συγκεκριμένα ένας πίνακας ζωγραφικής κατά ποιο τρόπο πρέπει «να διαβάζεται» από το κοινό;  Υπάρχει ένας ορθός τρόπος ανάγνωσης και κατανόησης της τέχνης;

Π.Χ.: «Διαβάζεται» ούτως ή άλλως. Είναι αναπόφευκτο. Τώρα το θέμα είναι πώς διαβάζεται!.Ανεπαρκώς; επιπόλαια ; με την κατάλληλη αισθητική ή θεωρητική επάρκεια ; Θα περίμενε κανείς φυσικά ότι ο ορθός τρόπος ανάγνωσης  θα ήταν αυτός που όταν δεν ταυτίζεται, προσεγγίζει τουλάχιστον αυτόν του δημιουργού του. Από την άλλη  γνωρίζουμε οι ίδιοι ποιά είναι η δαιδαλώδης, ενίοτε, διαδικασία της ολοκλήρωσης ενός έργου, η επιτυχής ή όχι έκφραση των προθέσεων του δημιουργού και ακόμα περισσότερο ότι πολύ συχνά διάφορα στοιχεία προκύπτουν μέσα από μη συνειδητές επιλογές!! !  Ο καθένας το διαβάζει ανάλογα  με τις δικές του προδιαγραφές. Την ευαισθησία του, τις γνώσεις του ,και την γενικότερη παιδεία ή καλλιέργειά του. Κι αυτό είναι αναπόφευκτο. Και θεμιτό κατά κάποιο τρόπο μια που ένα έργο Τέχνης έχει- και ευτυχώς -   την δική του «αυτόνομη» ύπαρξη και δυναμική.

-Γεννηθήκατε το 1957 στη Θεσσαλονίκη, αλλά όπως αναφέρετε και στο βιογραφικό σας, αναγεννηθήκατε στη Σουηδία το 1976, όπου σπουδάσατε Φιλοσοφία και Ιστορία της Τέχνης. Ποιοι παράγοντες συντέλεσαν σε αυτή την αναγέννηση;

Π.Χ.: Η αναφορά αυτή στο βιογραφικό μου μπορεί να θεωρηθεί επιτηδευμένη, είναι μάλλον, και δεν κρύβω ότι με διασκεδάζει πολύ.  Αλλά είναι πέρα για πέρα αληθινή. Άφησα πίσω μου αυτό που είχα γίνει στη Θεσσαλονίκη. Αυτός πέθανα. Γιατί το θέλησα. Ξαναγεννήθηκα και ανατράφηκα στο νέο περιβάλλον, όπου αφέθηκα να γίνω  αυτό που ήθελα. Έπαιξαν ρόλο η διάθεση μου, η στάση μου, και το περιβάλλον στο οποίο ξαφνικά βρέθηκα. Φθάνοντας στην πανεπιστημιούπολη Lund,  σε ηλικία 18 ετών, με ένα ταλέντο, πολλά όνειρα και κρυφές φιλοδοξίες, υπήρξα ανοιχτός και δεκτικός σ’ό, τι συνεπάγετο η αναχώρησή μου από την τότε Ελλάδα ..Ήμουν άγνωστος, ένιωθα ελεύθερος και ικανός να ενταχθώ σε μια χώρα απίστευτης αφθονίας και γενναιοδωρίας, όπως ήταν τότε η Σουηδία. Είχα το χρόνο και τα μέσα.  Το πέτυχα( σπούδασα, άρχισα να δουλεύω ως καρτουνίστας και είχα μία έντονη και ολοκληρωμένη κοινωνική ζωή) ,μόνο που το πρόδωσα όταν έχοντας τελειώσει τις σπουδές μου κι έχοντας πλέον διαμορφώσει μέχρι ένα βαθμό αυτό που είμαι,η φιλοδοξία με οδήγησε στο Βερολίνο και λίγο μετά στο Παρίσι.

-Ζείτε μία νομαδική καλλιτεχνική ζωή, ταξιδεύοντας σε όλο τον κόσμο, παρουσιάζοντας τα έργα σας. Ποιες δυσκολίες συναντήσατε στα πρώτα χρόνια της  πορείας σας;  

Π.Χ.: Με την προϋπόθεση ότι χρειάστηκα αρκετά χρόνια για να βρω αυτό που λέμε «προσωπική έκφραση» ή «στιλ» (τεχνική ,  θεματογραφία και αισθητική των συνθέσεων ) , η βασική δυσκολία ήταν  το να σπάσω την απελπιστική διαδικασία : ραντεβού (ηθικό ακμαίο), καλά και ενθαρρυντικά λόγια (έχεις δύναμη, συνέχισε και ξαναπέρνα σε έξη μήνες),νέο ραντεβού, κι άλλο , κι άλλο ,κλπ μέχρι να βρεις τον πρώτο επαγγελματία του χώρου (γκαλερίστα ή έμπορο της Τέχνης) ο οποίος θα πιστέψει σ’εσένα και θα σε οδηγήσει στη συστηματική παρουσία στις ατραπούς της αγορά της Τέχνης

-Κατά τη γνώμη σας, η ζωή ενός ζωγράφου και γενικότερα ενός εικαστικού απαιτεί πολλές θυσίες για να είναι επιτυχημένη;

Π.Χ.: Δεν είμαι σίγουρος. Τι θα πει θυσίες; Ίσως θα πρέπει να εξηγήσει κανείς τι εννοεί με τον όρο «Θυσίες». Μπορεί ναι, μπορεί και όχι. Οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν στο μυαλό τους την εικόνα του «καταραμένου» καλλιτέχνη, αλλά δεν υπήρξε μόνο αυτός στην ιστορία της Τέχνης! Οι περισσότεροι καλλιτέχνες υπήρξαν μερακλήδες και φιλάρεσκοι, με γούστο στο ντύσιμο και την καλή ζωή. Σίγουρα πολλοί έχουν ζήσει στερημένα αλλά οι στερήσεις και οι θυσίες αφορούν και πολλούς άλλους στο υπόλοιπο φάσμα μιας κοινωνίας. Όπως και να ‘ναι όμως δεν σ’ έχει καταδικάσει κανείς σ’ αυτό .Το να γίνεις ή όχι καλλιτέχνης αποτελεί επιλογή σου.

-Υπάρχει μυστικό για την επιτυχία;

Π.Χ.: Mυστικό! Κανένα μυστικό. Όλα είναι φανερά. Προϋποθέτει ένα ταλέντο ,κάποια κενά/ ατέλειες στον εσωτερικό μας κόσμο που μας οδηγούν στην φιλόδοξη ,πλην απαιτητική, αναζήτηση  καλλιτεχνικής ολοκλήρωσης, και μεγάλη και ειλικρινή φυσική προσπάθεια για να φτάσει σε μία καθαρά προσωπική έκφραση! Χρειάζεται να  είναι κανείς οπλισμένος με σωματική και ψυχική – κυρίως- αντοχή. Και δεν μπορούμε να παραβλέψουμε δύο ακόμα αποφασιστικής σημασίας παράγοντες. Την τύχη αλλά και την κοινωνική συγκυρία γενικότερα.

-Μέσα από αυτό το ταξίδι σας στην τέχνη, που συνεχίζεται ανελλιπώς, ποιες στιγμές σας καθόρισαν;

Π.Χ.: Έχουμε και λέμε. Η απόφασή μου να φύγω για τη Σουηδία το 1976. Οι σπουδές μου στην Ιστορία της Τέχνης και την Φιλοσοφία στο πανεπιστήμιο της Lund. Το ότι το Καλοκαίρι του 1982 ,έχοντας αγοράσει την κάρτα inter Rail,αποφάσισα την τελευταία στιγμή να παρακάμψω την προγραμματισμένη για τη Ελλάδα διαδρομή και να πάω στο τότε Δυτικό Βερολίνο (στη συνέχεια και μέχρι το 1985 περνούσα μεγάλα διαστήματα  της ζωής μου -τρεις τέσσερεις φορές τον χρόνο-σ’ αυτήν την πόλη). Η εγκατάστασή μου στο Παρίσι το 1985. Η παραμονή  στο Τόκυο, το 1990. Και τέλος η ανάθεση από την Louis Vuitton , το 2004, να φιλοτεχνήσω το Ταξιδιωτικό σημειωματάριο της Αθήνας ( carnet de Voyage d’ Athenes).

-Τι θα συμβουλεύατε ένα νέο καλλιτέχνη, που μόλις ξεκινάς το ταξίδι του, μέσω των σπουδών του και αφού ολοκληρώσει τις σπουδές του;

Π.Χ.: Ειλικρινά δεν  είναι το στιλ μου να συμβουλεύω. Θα αναφερθώ λοιπόν απλώς στην δική μου εμπειρία. Ο ορίζοντας μου μέχρι την ηλικία των 19 ετών  ήταν αυτός του σκιτσογράφου. Οι γνώσεις μου γύρω από την ζωγραφική και την Ιστορία της πενιχρές. Όταν ξαναγεννήθηκα στην Lund της Σουηδίας ένιωσα σαν ένας τυχερός ναυαγός  ο οποίος όμως στη συνέχεια αποφεύγει συστηματικά να πιάσει λιμάνι! Τα επόμενα 28 χρόνια, πάντα με βασική επίμονη  ενασχόληση και προσανατολισμό  την ζωγραφική,  έζησα σε πέντε διαφορετικές χώρες, ταξίδεψα πολύ, περιπλανήθηκα σε πόλεις ,γνώρισα ανθρώπους και καταστάσεις, διάβασα πολύ, καλλιέργησα την μουσική μου παιδεία, είδα πολύ Τέχνη , «έζησα» στα Μουσεία , χάρηκα γεύσεις και κρασιά!

-Ποια είναι  τα επόμενα σχέδιά σας;

Π.Χ.: Θα αναφερθώ σ’ αυτά των οποίων ο προγραμματισμός έχει  ολοκληρωθεί .  Έχω να ετοιμάσω τη συμμετοχή μου στην ART ATHINA. Ολοκληρώνονται οι διεργασίες για να μεταφορά της εκθέσεως «Άνοιξη στην Κοιλάδα», από το Agrigento της Σικελίας στο Ιταλικό Μορφωτικό Ινστιτούτο της Αθήνας (η έκθεση που ξεκίνησε τον Δεκέμβριο του 2016 ολοκληρώθηκε με την παρουσίαση του  ομώνυμου λευκώματος , τον Φεβρουάριο του 2017.  Η Κοιλάδα των Ναών (Valle dei Templi) είναι ένας από τους πλουσιότερους σε ευρήματα   και μεγαλύτερους σε έκταση αρχαιολογικούς χώρους του κόσμου). Αυτό θα γίνει τον Δεκέμβριο αυτής της χρονιάς. Τον Μάιο και τον Αύγουστο θα επισκεφθώ την Κέρκυρα για την δημιουργία μιας σειράς υδατογραφιών στα πλαίσια ενός προγράμματος για το οποίο θα μου επιτρέψετε να μην αναφερθώ λεπτομερώς. Τέλος το φθινόπωρο προγραμματίζω να δείξω δουλειά μου στις Βρυξέλλες.

***Η συνέντευξη δημοσιεύτηκε τον Απρίλιο του 2018