Η γενιά μου δεν έζησε τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Έζησε όμως τον πόλεμο της Βοσνίας, την πολιορκία της πόλης του Σαράγεβο και τα εγκλήματα της Σρεμπρένιτσα. Πρόσφατα ιστορικά γεγονότα, που τείνουν να ξεχαστούν. Το βαρύ κλίμα των γεγονότων εκείνων, το πένθος που βαραίνει όχι μόνον την πόλη του Σαράγεβο αλλά ολόκληρη την πρώην Γιουγκοσλαβία, το ένιωσα όταν επισκέφθηκα τον Φεβρουάριο του 2019 τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, προσκεκλημένη στο πλαίσιο μιας ποιητικής συνάντησης του Sarajevo Winter Festival. Η εύνοια της τύχης είχε θελήσει να γνωρίσω τον Ibrahim Spahic στην Αθήνα, τον Σεπτέμβριο του 2018, κατά τη διεξαγωγή του International Analogio Festival. Τον συνάντησα εκ νέου τον περασμένο Ιούλιο, στο πλαίσιο του Διαβαλκανικού Φεστιβάλ Αρχαίου Δράματος, που διοργάνωσε η Περιφέρεια Αττικής. Η αρχή της αναίτιας σύνδεσης των γεγονότων δεν πήγε χαμένη. Οδήγησε στη συνέντευξη αυτή.
Οι λέξεις που συνειρμικά ακολουθούν τη ροή του αλφαβήτου, βασίζονται στη γεμάτη εκπλήξεις συζήτηση που είχα την ευκαιρία να κάνω με τον πάντα χαμογελαστό και ακαταπόνητο Ibrahim Spahic, ποιητή και γενικό διευθυντή του Sarajevo Winter Festival, ενώ με ξεναγούσε, τον μακρινό πια Φεβρουάριο του 2019, στο ιστορικό κέντρο της πόλης στην οποία γεννήθηκε, μεγάλωσε και δεν εγκατέλειψε κατά τη διάρκεια του πολέμου. Σεβόμενος μάλιστα την πολιτισμική μας διαφορετικότητα, είχε προβλέψει να ολοκληρωθεί ο περίπατός μας στον ορθόδοξο καθεδρικό ναό της πόλης.
O Iμπραχίμ Σπάχιτς γεννήθηκε το 1952 στο Σαράγεβο, όπου σπούδασε συγκριτική λογοτεχνία και θεατρολογία. Είναι ποιητής, πεζογράφος, εκδότης και επιμελητής εκθέσεων. Η ποίησή του έχει μεταφραστεί στα Ελληνικά, τα Ιταλικά, τα Αγγλικά, τα Γερμανικά, τα Γαλλικά, τα Αραβικά, τη Σλαβομακεδονική γλώσσα, τα Αλβανικά, τα Αρμενικά, τα Πολωνικά, τα Σλοβακικά και τα Πορτογαλικά. Είναι ιδρυτής πολλών Φεστιβάλ, μεταξύ των οποίων το Διεθνές Φεστιβάλ Sarajevo Winter Festival, το οποίο διοργανώνεται ανελλιπώς από το 1984 (δεν διεκόπη ούτε κατά τη διάρκεια του πολέμου).
Έχει πλούσια πολιτική δραστηριότητα. Διετέλεσε μεταξύ άλλων πρόεδρος του Λαϊκού Δημοκρατικού Κόμματος και εκπρόσωπος στη Συνταγματική Συνέλευση της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης. Είναι επίσης ιδρυτής και πρόεδρος του Διεθνούς Κέντρου για την Ειρήνη.
Για το έργο του στην καθιέρωση του διαπολιτισμικού διαλόγου, τον αγώνα του για την ειρήνη, την ελευθερία και τον πολιτισμό, τού έχουν απονεμηθεί πολλές τιμητικές διακρίσεις, όχι μόνον στη χώρα του αλλά διεθνώς. Του έχει απονεμηθεί το Ειδικό βραβείο της Κριτικής Επιτροπής του Ευρωπαϊκού Βραβείου Θεάτρου, το Μετάλλιο Χουάν Μιρό της Unesco, όπως επίσης και τo βραβείο Tartuffo per la Pace. Τιμήθηκε με τον τίτλο του Ιππότη της Γαλλικής Δημοκρατίας για την προσφορά του στην Τέχνη και στη Λογοτεχνία, το παράσημο του Εννεακέφαλου Δράκου της Νότιας Κορέας, το Χρυσό Μετάλλιο Ανθρωπισμού της International League of Humanists, όπως και το βραβείο Συνεργασίας Βορρά-Νότου του Μαρόκου. Eίναι επίτιμος δημότης του Montorio Al Vomano, πόλης της κεντρικής Ιταλίας.
Η Τζίνα Καρβουνάκη* συνομιλεί με τον Ibrahim Spahic, ποιητή και Γενικό Διευθυντή του Διεθνούς Φεστιβάλ Θεάτρου Sarajevo Winter Festival.
Α – Antico drama / Αρχαίο δράμα
Σοφοκλής-Ευριπίδης-Αισχύλος. Η θάλασσα της μεσογειακής σοφίας.
Β – Balcani / Βαλκάνια
Τα Βαλκάνια δεν είναι γη Αίματος, είναι η γη της Ολυμπιακής φλόγας και της αμβροσίας.
C – Coesistenza / Συνύπαρξη
Η υποστήριξη της συνύπαρξης είναι o μοναδικός δρόμος για τη βιωσιμότητα της ποικιλομορφίας στον πλανήτη.
D – Diplomazia culturale / Πολιτιστική διπλωματία
Η Πολιτιστική διπλωματία και η Τέχνη αποτελούν τη βάση για τον διάλογο και την αποφυγή των συγκρούσεων.
E – Εditoria cartacea - elettronica / Εκδόσεις έντυπες - ηλεκτρονικές
Τόσο οι έντυπες όσο και οι ηλεκτρονικές εκδόσεις βασίζονται στο Μήνυμα.
Υπάρχει Λόγος.
Υπάρχει Φως.
F – Fardello / Βάρος
Ο Σίσυφος και το βάρος της ζωής.
G – Grecia / Ελλάδα
Ο μύθος και ο πολιτισμός του Προμηθέα.
H – Homo sapiens
Σοφός είναι αυτός που ξέρει ότι οφείλει να προσφέρει στους άλλους.
Ι – Italia / Ιταλία
Η χώρα των δημιουργών, των καλών τεχνών και των αμπελώνων.
L – Lettura / Ανάγνωση
Με την ανάγνωση ανακαλύπτουμε τα παράλληλα σύμπαντα και τον δικό μας κόσμο.
Μ – Morte / Θάνατος
Ο θάνατος είναι η οργή / η τελική πρόκληση για ζωή.
N – Noia / Πλήξη
Ο δρόμος προς τη συμπόνια
O – Oggi-Ieri-Domani / Σήμερα-Χθες-Αύριο
Το Σήμερα κουβαλάει μέσα του το Χθες και το Αύριο.
Το Χθες κουβαλάει μέσα του το Σήμερα και το Αύριο.
Το Αύριο κουβαλάει μέσα του το Σήμερα και το Χθες.
P – Poesia / Ποίηση
Η ποίηση εμπεριέχει το χθες, το σήμερα και το αύριο, φθαρτές χωρικές έννοιες και αξίες.
Q – Quotidianità / Καθημερινή ζωή
Η καθημερινή ζωή αποτελεί ένα προσωπικό τελετουργικό και αντηχεί ως ηχώ στην κοινότητα.
R – Resistenza / Αντίσταση
Η αντίσταση είναι βασική πράξη ελευθερίας.
S – Sarajevo / Σαράγεβο
Η ιστορία του Σεράγεβο αφορά τους κατοίκους της, μια πόλη που επιβίωσε παρά τις πολιορκίες και τις εμμονές.
T – Traduzione / Μετάφραση
Η μετάφραση είναι το αποτέλεσμα συνδημιουργίας, η τέχνη της συγγραφής ενός νέου κειμένου.
U – Ucraina / Ουκρανία
Taras Shevchenko:
Θρηνεί, στενάζει, ο Δνείπερος ευρύς
Θρηνεί, στενάζει, ο Δνείπερος ευρύς.
Ο αέρας οργισμένος βουίζει.
Λυγίζει προς τα κάτω τις ιτιές,
και βουνά κυμάτων σχηματίζει.
Χλωμό φεγγάρι εκκινεί την ώρα,
από τις άκρες των σύννεφων ξεπροβάλλει,
σαν μια βάρκα μες στα κύματα χανόταν,
σε θάλασσα γαλάζια είχε ναυαγήσει.
Ούτε οι πετεινοί δεν τραγουδούσαν,
κανένας θόρυβος από πουθενά.
Μόνο τα πουλιά άτακτα μιλούσαν,
Και θρόιζαν τα φυλλώματα της φλαμουριάς.
Μετάφραση από τα ουκρανικά: Οξάνα Τερέσενκο
V – Vita / Ζωή
Η ζωή είναι η αποκάλυψη του μυστηρίου της Δημιουργίας.
Z – Zagare / Άνθη πορτοκαλιάς
Η ανοιξιάτικη μυρωδιά της Μεσογείου.
J – Jugoslavia / Γιουγκοσλαβία
Η Γιουγκοσλαβία εμπεριείχε ταυτοχρόνως διαφορετικά ιστορικά πλαίσια του 20ού αιώνα, είναι το όνειρο, η ελπίδα και η θάλασσα της Ευρώπης και του κόσμου. Για τους πολίτες, τους κατοίκους της ήταν / είναι η πραγματικότητα του παρελθόντος τους.
Κ – Karma / Κάρμα
Το κάρμα είναι ατελείωτο κουβάρι των πράξεών μας και των συνεπειών τους.
W – Workaholic / Εργασιομανής
Είμαστε οι περισσότεροι από εμάς.
Χ – Xenofobia / Ξενοφοβία
Η ξενοφοβία είναι ένας παράλογος φόβος για τον άλλον, για το άγνωστο.
Το να είμαστε ανοικτοί, η κατανόηση του άλλου και του διαφορετικού, είναι πολύτιμες ανθρώπινες αξίες.
Υ – Yin / Γιν
Για τη λέξη yin προτείνω ένα ποίημα μου από την ποιητική συλλογή L’uomo dai fili di ferro (Sarajevo 2018)
ΤO ΤΡΙΤΟ
Στο ένα υπάρχουν δύο
Ανάμεσα στα δύο
Πάντα υπάρχει
το τρίτο
Το άλλο
Κομμάτι
Το δικό σου και δικό μου
ΤΟ ΝΕΡΟ ΣΤΟ ΣΑΡΑΓΕΒΟ
Οι μεν γεννήθηκαν στην πηγή
Οι δε έρχονταν μόνον στην πηγή
Οι υπόλοιποι αναζητούσαν την πηγή
Μάταια
Δεν
ήξεραν ότι
Εδώ Όποιος
Γεύεται το νερό
Εδώ επιβιώνει
Εδώ μένει
ΤΟ ΙΠΤΑΜΕΝΟ ΧΑΛΙ
Ένα
Μοναδικό
με ύφανση
περσική
Σε φέρνει
Στην
Πόρτα του παραδείσου
ΟΙ ΣΟΦΟΙ
Με τη γύρη
Τη φωτιά του δράκου
Και
Τη γλώσσα της οχιάς
Υποστηρίζουν
Τους πυλώνες
Του κόσμου.
ΑΔΗΣ
Δεν κατεβαίνεις
Χωρίς
Τη χρυσή
Μάσκα
Των Μυκηνών
Η ΣΦΙΓΓΑ
Η έρημος θα καταπιεί την Όαση
Αν μείνει χωρίς
Καμήλες και Βεδουίνους
Η ΠΥΡΑΜΙΔΑ
Φώναξα το όνομά σου
Ιμπραχίμ
Από την κορυφή της πυραμίδας του Χέοπα
Το όνομά σου μοιάζει με ηχώ
Καταμεσής Αυτού του κόσμου
Ιμπραχίμ
Ιμπραήμ
Αβραάμ
Δημοσιεύτηκε 10/8/2022 στο περιοδικό Insula Europea: https://www.insulaeuropea.eu/2022/08/20/giorgia-karvunaki-intervista-ibrahim-spahic/