Μια σύγχρονη διασκευή ενός δυστοπικού παραμυθιού για ενήλικες. Μια παιδική τραγωδία η οποία, εκατό και πλέον χρόνια αργότερα, εξακολουθεί να ασκεί μια αιχμηρή κριτική για την τραυματική εμπειρία του περάσματος από την εφηβική στην ενήλικη ζωή και για την καταλυτική επιρροή των «μεγάλων» στις αποφάσεις και τη θέαση του κόσμου μέσα από τη φαντασία και την πραγματικότητα των παιδιών. Η παράσταση «Το Ξύπνημα της άνοιξης – In Reverse», το εμβληματικό έργο του Φρανκ Βέντεκιντ, ανεβαίνει σε διασκευή της Σμαράγδας Μαγδαληνής που ακολουθεί την αντίστροφη πορεία της αφήγησης του έργου και της ζωής.

Όπως αναφέρει η σκηνοθέτρια του έργου, «οι ήρωές του μας συστήνονται στη χρονική στιγμή που έχουν βρεθεί μπροστά σε αδιέξοδα, για να επιστρέψουμε μαζί τους στην αρχή τους, τότε που ήταν γεμάτοι όνειρα και ελπίδες. Πρόκειται για το χρονικό μιας σειράς αναμνήσεων όπου η αναδρομή στο παρελθόν γίνεται με έναν κινηματογραφικό τρόπο προσέγγισης, μέσα από την υποκειμενική ματιά του Μέλχιορ».

Με αφορμή το ανέβασμα της παράστασης η σκηνοθέτρια Σμαράγδα Μαγδαληνή μιλά στην Εποχή για την παράσταση και το πέρασμα από την παιδική ηλικία στην ενηλικίωση.

Τι σας ώθησε να ανεβάσετε το έργο «Το Ξύπνημα της άνοιξης – In Reverse»;

Από την πρώτη κιόλας ανάγνωση με άγγιξε η ιστορία όλων των παιδιών και ιδιαιτέρως των τριών πρωταγωνιστών – του Μέλχιορ, του Μόριτς και της Βέντλα. Ωστόσο, διαβάζοντας το έργο σε γραμμική αφήγηση, διαπίστωσα πως η ιστορία με συμπαρέσυρε και κάπου στην πορεία έχασα την ακριβή αιτία του κακού. Χρειάστηκε να ανατρέξω πίσω για να εντοπίσω τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή που άρχισαν να στραβώνουν τα πράγματα για τους τρεις φίλους.

Η απόφασή μου λοιπόν να ανεβάσω το έργο με αντίστροφη πορεία –δηλαδή από το τέλος προς την αρχή– ήταν πολύ συνειδητή. Ήθελα να εστιάσω και να εμβαθύνω στις αιτίες που οδήγησαν τα παιδιά στην πτώση και την καταστροφή και ο θεατής να παρακολουθήσει την ιστορία, όχι για να μάθει τι έγινε, μιας και το γνωρίζει από την πρώτη σκηνή μέσω αυτής της αντίστροφης αφήγησης, αλλά να καταλάβει γιατί έγινε ό,τι έγινε.

Ποια η σκηνοθετική σας προσέγγιση;

Το πρώτο μου μέλημα για αυτό το έργο ήταν να δημιουργήσω μια ατμόσφαιρα που να προσιδιάζει με σκοτεινό δυστοπικό παραμύθι. Νομίζω πως με τη βοήθεια των πολύτιμων συνεργατών-συντελεστών στις μάσκες, την πρωτότυπη μουσική σύνθεση και τα φώτα το καταφέραμε στο έπακρο. Από εκεί και έπειτα ήθελα να είναι εμφανής η απόσταση ανάμεσα στους μεγάλους και τα παιδιά, να είναι σαφές πως τα παιδιά τα διακρίνει η αθωότητα και η ειλικρίνεια, την ίδια στιγμή που οι μεγάλοι φορούν το προσωπείο μιας αστικής ηθικής ελπίζοντας ότι είναι αρκετό αυτό από μόνο του για να  καλύψει την ανεπάρκειά τους.

Έτσι, λοιπόν, επέλεξα για τα παιδιά μια πιο τρυφερή προσέγγιση. Ήθελα στις σκηνές τους να υπάρχει μαγεία, λυρισμός και αγνός έρωτας. Αντιθέτως, ο στόχος μου για τους ενήλικες ήταν να φανούν ως καρικατούρες, για αυτό και οι ηθοποιοί που τους υποδύονται –που είναι οι ίδιοι που υποδύονται τα παιδιά– φοράνε μάσκες και χειρονομούν με συγκεκριμένο τρόπο δημιουργώντας την αίσθηση του ανοίκειου επί σκηνής.

Κατά ποιο τρόπο το έργο συνδιαλέγεται με το σήμερα, δεδομένου ότι έχει γραφτεί πριν από 100 χρόνια;

Το έργο θίγει ζητήματα που έχουν διαχρονική αξία στο πέρασμα του χρόνου. Η βία που ασκεί το κοινωνικό περιβάλλον στους εφήβους, η απουσία αληθινού διαλόγου και επικοινωνίας και η συνενοχή μιας κοινωνίας που γνωρίζει αλλά επιλέγει συνειδητά να παραμείνει σιωπηλή, είναι ίσως τα πιο κομβικά ζητήματα που ήθελα αδιαπραγμάτευτα να αναδείξω.

Το έργο ασκεί αιχμηρή κριτική για την τραυματική εμπειρία του περάσματος από την εφηβική στην ενήλικη ζωή; Πόσο επηρεάζουν οι γονείς τη μετέπειτα πορεία των παιδιών;

Οι γονείς αποτελούν τα πρώτα και σημαντικότερα πρότυπα για τα παιδιά τους. Μέσω της ανατροφής και της διαπαιδαγώγησης θα τους δώσουν αναλόγως είτε τη σωστή είτε τη λάθος κατεύθυνση. Η γονεϊκότητα φέρει τεράστια ευθύνη και ιδιαιτέρως όταν μιλάμε για το μεταιχμιακό στάδιο του περάσματος από την εφηβεία στην ενηλικίωση. Τα τραύματα που δημιουργούνται σε νεαρή ηλικία μπορεί να αφήσουν ανεξίτηλα σημάδια και να διαδραματίσουν καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση της προσωπικότητας του παιδιού.

Ο ήρως του έργου, ο Μέλχιορ, το σκάει από το ορφανοτροφείο και βρίσκει προσωρινά καταφύγιο σε ένα νεκροταφείο. Τι τον ωθεί να το σκάσει;

Όταν ο Μέλχιορ αποφασίζει να δραπετεύσει από το αναμορφωτήριο δεν γνωρίζει πως η αγαπημένη του Βέντλα έχει ήδη πεθάνει. Εκείνη είναι ο λόγος που το σκάει. Επομένως, μάλλον έχει αξία να σκεφτούμε πόσο επώδυνη είναι για τον Μέλχιορ η είδηση του θανάτου της ώστε, με κίνδυνο να τον πιάσουν, πηγαίνει κατευθείαν στο νεκροταφείο για να επισκεφθεί τον τάφο της για πρώτη και τελευταία φορά.

Τι αντιλαμβάνεται από το νοερό του ταξίδι στο παρελθόν; Τι αποφασίζει να κάνει στη συνέχεια;

Μέσα από αυτό το εσωτερικό ταξίδι, ο Μέλχιορ θα δει τα λάθη όχι μόνο των μεγάλων ως προς τα παιδιά αλλά και τα δικά του. Θα ξαναζήσει τις πιο σημαντικές στιγμές της ζωής του και έπειτα, επανεξετάζοντας όλα τα γεγονότα, θα αποφασίσει πώς θα συνεχίσει, κάτι που δυστυχώς δεν μπορώ να το μοιραστώ μαζί σας διότι θα προδώσω το τέλος. 

Κατά τη γνώμη σας, το παραμύθι ως λογοτεχνικό είδος είναι ένας ωραίος τρόπος να αφηγηθείς ιδέες, σκέψεις και γεγονότα σε μικρούς και μεγάλους;

Τα παραμύθια την ίδια στιγμή που αποτελούν ένα μέσο διαφυγής από τη σκληρή πραγματικότητα, ταυτοχρόνως, μέσω του συμβολικού και διδακτικού χαρακτήρα τους, προτρέπουν τους αναγνώστες σε στοχασμό.  Δεδομένου ότι τα ίδια θέματα μπορούν να συγκινήσουν και μικρούς και μεγάλους πιστεύω πως το παραμύθι, ως λογοτεχνικό είδος αποτελεί έναν εξαιρετικό τρόπο να αφηγηθείς μια ιστορία με βαθύτερα νοήματα.

Μήπως είμαστε όλοι ένας «Μέλχιορ»;

Αυτό δεν είμαι σε θέση να το πω. Αυτό που θα πω όμως είναι ότι μακάρι να είχαμε όλοι μερικές από τις ποιότητες που τον διακρίνουν ως άνθρωπο και κυρίως την καθαρή και ανόθευτη ματιά του πάνω στα πράγματα.

Τι θα θέλατε να κρατήσει ο θεατής φεύγοντας από την παράσταση;

Θα ήθελα να κρατήσει πως αν επικοινωνούσαμε πιο ουσιαστικά μεταξύ μας, αν ακούγαμε επί της ουσίας ο ένας τον άλλον και βάζαμε στην άκρη το εγώ μας τότε ο κόσμος αυτός θα ήταν πολύ καλύτερος.

Πληροφορίες

Απόδοση – διασκευή – σκηνοθεσία: Σμαράγδα Μαγδαληνή, σύμβουλος δραματουργίας: Τζωρτζίνα Κακουδάκη, μουσική σύνθεση, ηχητικός σχεδιασμός: Θοδωρής Οικονόμου, σχεδιασμός φωτισμού: Μάνος Σταθόπουλος, σκηνικά – κοστούμια:  Δήμητρα Λιάκουρα, σχεδιασμός- κατασκευή μασκών: Μάρθα Φωκά, διδασκαλία μάσκας:  Πέτρος Αλαφούζος, βοηθός σκηνοθέτη: Μάνος Σταθόπουλος, βοηθός σκηνογράφου-ενδυματολόγου και κατασκευή-επιμέλεια props: Γιάννης Τσούχλος, ειδικές κατασκευές: Arch Labyrinth, κατασκευή σκηνικών: Θοδωρής Καρύδης, κατασκευή ρούχων: Δάφνη Τσακότα, διεύθυνση και εκτέλεση παραγωγής: 6Y Productions

Παίζουν (αλφαβητικά):  Πέτρος Αλαφούζος, Λίνα Μπότη, Βασίλης Πρέκας

Παραστάσεις: έως 3 Ιουνίου, κάθε Δευτέρα και Τρίτη, στις 9μμ, στο Studio Μαυρομιχάλη.