Ο Γιάννης Λασπιάς, μετά τα πετυχημένα «Ιστορία έρωτα και αναρχίας» και «Camille Claudel Mudness», παρουσιάζει –από τον Σεπτέμβρη στο Θέατρο 104 και με την προϋπόθεση της λειτουργίας των θεάτρων και των θεατρικών δράσεων– την περφόρμανς «Το δικό μου δωμάτιο», σε κείμενο και σκηνοθεσία δική του. Το έργο βασίζεται στο δοκίμιο της Βιρτζίνια Γουλφ «Α room of one’s own» αλλά και σε όλες τις γυναικείες φωνές που πάλεψαν και παλεύουν ακόμα για τα δικαιώματα τους.
Ο Γιάννης Λασπιάς εστιάζει στην ισότητα ή/και την ανισότητα των δύο φύλων, ανοίγοντας διάλογο μεταξύ τέχνης, κοινωνίας και πολιτικής. Με αφορμή το ανέβασμα της παράστασης, ο σκηνοθέτης εξηγεί στην «Εποχή» όλα τα δεδομένα που τον γοήτευσαν στο εμβληματικό κείμενο της Γουλφ.
Τι σας ώθησε να ανεβάσετε την παράσταση «Το δικό μου δωμάτιο»;
Το «Ένα δικό της δωμάτιο» («A room of one’s own») γεννήθηκε ως συνέπεια μιας ομιλίας που είχε δώσει η συγγραφέας του, Βιρτζίνια Γουλφ, σε ένα εξ ολοκλήρου γυναικείο ακροατήριο στο Κολλέγιο Girton στο Κέιμπριτζ, το 1928. Αναλύοντας με μοναδικό τρόπο τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει η γυναικεία συγγραφική δημιουργικότητα, πρόσφερε στον κόσμο μια απόλυτα πρωτοποριακή για την εποχή εκείνη άποψη και κατέγραψε μια από τις πιο σημαντικές φεμινιστικές πολεμικές του 20ού αιώνα.
Πώς προσεγγίζετε δραματουργικά το έργο;
Ο μονόλογος μοιράζεται σε τέσσερις γυναίκες διαφορετικών ηλικιών και προσωπικοτήτων με τα ίδια θέλω και τις ίδιες ανάγκες. Καθεμιά διαλέγει τη δική της γυναικεία αναφορά και όλες μαζί συμπληρώνουν και εξελίσσουν το λόγο της Γουλφ αλλά και άλλων γυναικείων φωνών, γνωστών ή άγνωστων. Μια γυναίκα για να δημιουργήσει και να υπάρξει χρειάζεται το δικό της δωμάτιο για να μπορέσει μέσα σε αυτό να εντοπίσει, να εφεύρει, να ανασύρει το εγώ της, καθώς και το δικό της εισόδημα.
Τι σας γοητεύει περισσότερο στο εν λόγω δοκίμιο της Γουλφ;
Με αφορμή τη γυναίκα και τη λογοτεχνία παρουσιάζει την ανυπαρξία των γυναικών στην ιστορία, μια ιστορία γραμμένη από άντρες και θίγει ζητήματα δικαιωμάτων, θέσης και χώρου της γυναίκας στο πνευματικό, κοινωνικό και πολιτικό γίγνεσθαι που ακουμπούν ακόμη στο σήμερα. Είναι ένας ισχυρός λόγος γραμμένος με μια αφοπλιστική αμεσότητα, σαν να γίνεται μια κουβέντα στην οποία ο αναγνώστης είχε την τύχη να είναι παρών.
Πόσο έχει αλλάξει η θέση και ο ρόλος της γυναίκας από την εποχή της Βιρτζίνια Γουλφ;
Αν μιλάμε για τη δυτική κοινωνία σίγουρα υπάρχει κάποια πρόοδος όσον αφορά στα γυναικεία δικαιώματα από την εποχή της Γουλφ. Ωστόσο, η κοινωνική, νομική, πολιτική, ψυχολογική, σωματική και λεκτική βία που υφίστανται οι γυναίκες σε διάφορα γεωγραφικά μήκη και πλάτη παραμένει ο κανόνας. Τα πατριαρχικά πρότυπα παραμένουν δυνατά και σταθερά. Το θέμα των γυναικείων δικαιωμάτων επανήλθε στο προσκήνιο με την ύφεση, καθώς στη χώρα μας αλλά και γενικά στο δυτικό κόσμο διαπιστώνεται ένα πισωγύρισμα στο θέμα των δικαιωμάτων συνολικά και ειδικότερα στα γυναικεία δικαιώματα, που συνδυάζεται και με την άνοδο των ακροδεξιών και των λαϊκιστικών κομμάτων. Θέματα που θεωρούσαμε ότι είχαν κλείσει δια παντός, όπως η αυτοδιάθεση του σώματος και το δικαίωμα της επιλογής στην άμβλωση, «κάποιοι» τα επανέφεραν για συζήτηση.
Πόσο δύσκολη είναι η θεατρική διασκευή ενός δοκιμίου όπως αυτό της Γουλφ;
Πάρα πολύ δύσκολη. Είναι αδύνατον να παρουσιάσεις ένα τόσο πυκνό κείμενο στο θέατρο και μάλιστα στην ελληνική γλώσσα χωρίς να υπάρχει ο κίνδυνος να γίνεις χαοτικός και ίσως κουραστικός. Ωστόσο αξίζει το ρίσκο και εν τέλει… διαλέγεις αυτά που σ’ εκφράζουν και έχουν για σένα σημασία στην εκάστοτε φάση ζωής που διανύεις. Ευτυχώς έχω τέσσερις υπέροχες ηθοποιούς και προσωπικότητες, την Πηνελόπη Μαρκοπούλου, την Φωτεινή Παπαχριστοπούλου, την Μαρλέν Σαίτη και την Άντα Κουγιά. Επίσης τη σταθερή ομάδα συνεργατών μου καθώς και την ταλαντούχα Βίσση Σολωμού στην κίνηση.
Η παράσταση αναμένεται να ανέβει τον Σεπτέμβρη. Αισθάνεστε ικανοποιημένος από τα μέτρα στήριξης των καλλιτεχνών που ανακοίνωσε το ΥΠΠΟΑ;
Υπάρχουν κάποιες ενέργειες, όπως οι επιχορηγήσεις, που σίγουρα βοηθούν μικρές ομάδες και σχήματα που δεν υποστηρίζονται από μεγάλους κρατικούς ή ιδιωτικούς οργανισμούς. Η παράστασή μας επιχορηγείται από το ΥΠΠΟΑ. Ωστόσο όσο πιο δίκαιη είναι η κατανομή των πόρων, τόσο πιο αποτελεσματική θα είναι η αντιμετώπιση της τρομακτικής ανεργίας που βιώνουν οι καλλιτέχνες και ειδικότερα οι άνθρωποι του θεάτρου. Ο καλλιτέχνης στην Ελλάδα είναι ένα πλάσμα παραμελημένο και θεωρείται πολίτης τρίτης κατηγορίας. Θα ήθελα το ΥΠΠΟΑ, μέσα από τις ενέργειες που κάνει και τη θεσμοθέτηση των εργατικών δικαιωμάτων των καλλιτεχνών, ν ’αποδείξει το αντίθετο, όχι για τους λίγους και εκλεκτούς, αλλά για το σύνολο του κλάδου.
Μοιράζετε το χρόνο σας στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Πώς βλέπετε το θεατρικό μέλλον;
Ζοφερό και δύσκολο. Έχω γνωρίσει τόσους δημιουργικούς και υπέροχους Έλληνες καλλιτέχνες που σταματούν τη δημιουργική τους πορεία επειδή δεν έχουν καμιά στήριξη και καμιά ευκαιρία για επιβίωση. Είναι τόσο κρίμα…
Ράνια Παπαδοπούλου