Η ανάγκη της διατήρησης της πολιτιστικής κληρονομιάς, η φιλία, η ενηλικίωση, η αυτοθυσία, ο πόλεμος και η αντίσταση με φόντο την πραγματική ιστορία της απόκρυψης των αρχαιοτήτων του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου κατά τη διάρκεια της Γερμανοϊταλικής Κατοχής, αποτυπώνονται μέσα από τις σελίδες του νέου βιβλίου της Αγγελικής Δαρλάση "Όταν έφυγαν τ΄ αγάλματα", που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μεταίχμιο. Κεντρική ηρωίδα του βιβλίου είναι η Αγγελίνα, ένα μικρό κορίτσι, που έχει βιώσει τον κοινωνικό αποκλεισμό από τους συνομίληκούς της και όχι μόνο, λόγω της διαφορετικότητάς της ή μάλλον καλύτερα της μοναδικότητάς της.

Η συγγραφέας Αγγελική Δαρλάση, μιλάει στο artinews.gr για το νέο της βιβλίο, αναφερόμενη στα θέματα της διαφορετικότητας, του πολέμου, της ειρήνης, της ζωής, του θανάτου, της διαφύλαξης της πολιτισμικής μας κληρονομιάς, αλλά και της μνήμης.

-Πώς γεννήθηκε η ιδέα του βιβλίου «Όταν έφυγαν τ’ αγάλματα»; Τι σας ώθησε να γράψετε ένα βιβλίο με αυτό το θέμα;

Α.Δ.: Διαβάζοντας ένα άρθρο του φίλου, αρχαιολόγου Κώστα Πασχαλίδη σχετικό με την απόκρυψη των αρχαιοτήτων κατά τη διάρκεια του Ελληνοϊταλικού πολέμου στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο. Είναι μια ιστορία που δυστυχώς οι περισσότεροι από εμάς δεν την ξέραμε. Πέρα από αυτό όμως θεώρησα πως ήταν μια πολύ ωραία και σημαντική ιστορία, ειδικά βλέποντάς την από τη σκοπιά των απλών καθημερινών ανθρώπων, των εργαζομένων στο Εθνικό Αρχαιολογικό. Ένιωσα την ανάγκη να αφηγηθώ ένα τόσο σημαντικό ιστορικό συμβάν μέσα από τις δικές τους ιστορίες. 

-Γιατί επιλέξατε η κεντρική σας ηρωίδα, η Αγγελίνα, να είναι ένα παιδί με αναπηρία;

Α.Δ.: Ήταν παλιότερη ανάγκη μου να δημιουργήσω έναν ήρωα με αναπηρία σε μια ιστορία που βασικό της θέμα να μην είναι η διαφορετικότητα. Ίσως επειδή πιστεύω πως τελικά όλοι είμαστε διαφορετικοί κι όλοι ατελείς με τον ένα ή τον άλλο τρόπο. Κι όταν αναζητούσα την καλύτερη αφηγηματική εκδοχή, ήρθε το κορίτσι με το μισοσχηματισμένο χέρι και στάθηκε δίπλα στα ακρωτηριασμένα αγάλματα. «Κοίτα. Δεν μοιάζουμε;» μου είπε. Κι ένιωσα πως μου έδωσε το κλειδί για να ξεκλειδώσω το πώς θα μπορούσα να διηγηθώ την ιστορία της απόκρυψης.

-Τα αγάλματα παίζουν καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση του χαρακτήρα της Αγγελίνας;

Α.Δ.: Είναι οι φίλοι που δεν είχε. Στη δική τους ακρωτηριασμένη ομορφιά μπορεί ν’ αναγνωρίζει κατά κάποιο τρόπο και τη δική της. Τη βοηθάνε να αποδεχτεί τον εαυτό της όπως είναι. Τη βοηθάνε να αυτοπροσδιοριστεί και να βρει την ταυτότητά της.

-Η Αγγελίνα και ο Τίκο πώς αντιλαμβάνονται τις έννοιες του πολέμου και της αντίστασης;

Α.Δ.: Βιώνουν τον πόλεμο. Κι έτσι μαθαίνουν αναγκαστικά τι σημαίνουν φόβος, πείνα, απώλεια. Αλλά και την αντίσταση τη βιώνουν χωρίς ακριβώς να συνειδητοποιούν τη σημασία αυτού που κάνουν. Απλώς κρύβουν ό,τι θεωρούν πως αξίζει να σωθεί, ό,τι τους συνδέει με τον δικό τους πολιτισμό, την ομορφιά, τη δική τους μνήμη∙ προβαίνουν σ’ αυτή την πράξη αψηφώντας τον όποιο κίνδυνο, ρισκάροντας, τελικά, ακόμα και την ίδια τη ζωή τους.

-Μια ομάδα ατόμων, συμπεριλαμβανομένων και των γονέων της Αγγελίνας, αναλαμβάνουν να κρύψουν τις αρχαιότητες του μουσείου για να μην πέσουν στα χέρια των κατακτητών. Πόσο σημαντική είναι η διαφύλαξη και η διάσωση της πολιτιστικής κληρονομιάς;

Α.Δ.: Η απόκρυψη έγινε κατ' αρχάς προκειμένου να σωθούν οι αρχαιότητες από πιθανές καταστροφές εξαιτίας του πολέμου. Ο φόβος πιθανών βομβαρδισμών ήταν μεγάλος. Πρώτο μέλημα λοιπόν των αρχαιολόγων ήταν πώς θα μπορούσαν να διασφαλιστούν καλύτερα οι αρχαιολογικοί θησαυροί σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο. Έπρεπε λοιπόν να κάνουν ό,τι κάνουν οι άνθρωποι σε καιρό πολέμου για ό,τι θεωρούν πως αξίζει να διασωθεί για να υπάρξει συνέχεια, ό,τι αξίζει να κρυφτεί προκειμένου να προστατευτεί και να παραδοθεί στις επόμενες γενιές. Επειδή τα έργα του πολιτισμού ανήκουν στις επόμενες γενιές. Είναι η ζωντανή μνήμη. Είναι η συνέχεια. Είναι κομμάτι της ταυτότητάς μας.  

-Η αναζήτηση της πολιτισμικής ταυτότητας ενός ανθρώπου πώς μπορεί να επιτευχθεί;

Α.Δ.: Όπως κάθε πορεία κάθε αναζήτησης είναι ξεχωριστή και διαφορετική για τον καθένα κι ο καθένας την αντιλαμβάνεται και τη βιώνει με τον δικό του τρόπο. Αλλά σίγουρα είναι ένα θέμα που σχετίζεται άμεσα με την παιδεία και την κουλτούρα. 

-Ο πατέρας της Αγγελίνας αναφέρει ότι «η σιωπή κουβαλάει τη δική της γλώσσα». Ποια είναι αυτή η γλώσσα; Γίνεται αντιληπτή ή δημιουργείται μια νέα Βαβέλ;

Α.Δ.: Είναι η γλώσσα που μπορείς ν’ αφουγκραστείς όταν έχεις τ’ αυτιά της ψυχής και του νου σου ανοιχτά. Ν’ ακούσεις και να καταλάβεις τη δύναμη που έχει το ανείπωτο. 

-Από την άλλη η Αθηνά, η φοιτήτρια αρχαιολογίας, συμβουλεύει την Αγγελίνα να είναι από αυτούς που θυμούνται. Πόσο σημαντικό λοιπόν είναι το να μην ξεχνάμε;

Α.Δ.: Το μέλλον συνδέεται άμεσα με το παρελθόν. Έχεις ανάγκη τη μνήμη για να σταθείς και να προχωρήσεις στο καινούργιο και το νέο. Είναι η ρίζα που σε τρέφει για να δυναμώσεις, για να βγάλεις νέα φύλλα κι ανθούς.

-ο τρίπτυχο σκοτάδι-πόλεμος-θάνατος αποτελεί ένα από τα βασικά μοτίβα στο βιβλίο σας. Η Αγγελίνα πότε και με ποιο τρόπο αντιλαμβάνεται την έννοια του θανάτου;

Α.Δ.: Κατά κάποιο τρόπο όταν «φεύγουν» τα αγάλματα από τη ζωή της. Κι όταν φυσικά σκοτώνεται ένας πολύ αγαπημένος της άνθρωπος. Επειδή έτσι είναι ο πόλεμος: άδικος κι απάνθρωπος. Στον πόλεμο δεν υπάρχει δικαιοσύνη.

-Γράφετε, κατά  κύριο λόγο, ιστορίες και μυθιστορήματα που απευθύνονται και σε παιδιά και νέους. Τι ιδιαιτερότητες παρουσιάζουν;

Α.Δ.: Με εξαίρεση τις ιδιαιτερότητες που κουβαλούν οι ήρωές μου που βρίσκονται σε αυτές τις ηλικίες, δεν νομίζω πως έχουν κάποια άλλη ιδιαιτερότητα. Χρειάζεται να έχεις ένα κανάλι ανοιχτό με αυτές τις ηλικίες. Προσωπικά γοητεύομαι από την παιδική και νεανική ηλικία, με γοητεύει η θέαση του κόσμου μέσα από τα δικά τους μάτια, η δική τους οπτική, η ειλικρίνεια κι οι αντιφάσεις που τους χαρακτηρίζουν, γι’ αυτό κι επιλέγω οι ήρωές μου να είναι παιδιά και νέοι. Αφήνομαι λοιπόν στη γοητεία αυτή να με παρασύρει. Όταν μπορείς και το κάνεις αυτό, νομίζω πως μπορείς να γοητεύεις με τη σειρά σου τόσο τα παιδιά και τους νέους αναγνώστες όσο και τους ενήλικες.

-Κλείνοντας, ποια είναι τα επόμενα σχέδιά σας;

Α.Δ.: Αρκετά κι αφορούν τόσο το θέατρο όσο και την πεζογραφία. Αλλά προς το παρόν δεν είναι κάτι ανακοινώσιμο.

***Η συνέντευξη δημοσιεύτηκε το 2017.