Λάμνοντας στον χρόνο ήρωες, αναδύονται από τον ζόφο της Ιστορίας και συναντιούνται εδώ και τώρα. Ολυμπία, καλοκαίρι του 2022! Μονή Δαφνίου, φθινόπωρο του 2022! Εφτά γυναίκες και ένας άνδρας, διαφορετικής ηλικίας και καταγωγής, έρχονται και πάλι αντιμέτωποι με το ανοιχτό προσωπικό και συλλογικό τραύμα της αδιανόητης καταστροφής.
Οι μνημονικές αφηγήσεις τους στρέφονται ενάντια στην ψυχαναγκαστική λήθη της τραυματικής μνήμης, φέρνοντας στην επιφάνεια απωθημένες μνήμες και μεγάλες επιθυμίες. Οι οπτικές του τότε και του τώρα συμφύρονται. Τραγικές προσωπικότητες, σπουδαίοι χαρακτήρες όλοι τους, ανθρώπινα αντιφατικοί και απάνθρωπα σκληροί, οδηγούνται συχνά σε επικές αντιπαραθέσεις μεγάλης κλίμακας και κάποτε, ακόμα και στην άρνηση της πραγματικότητας: «Θα γίνει Ανταλλαγή;» ή «Έγινε η Ανταλλαγή;»
Αν οι μονόλογοι διηγούνται αθροιστικά, με επική κανονικότητα, την ίδια σχεδόν επαναληπτική ιστορία ανθρώπινου πόνου και δυστυχίας, τα διαλογικά «επεισόδια» δραματοποιούν τον μεγάλο Διχασμό στην αφετηρία των δεινών μας, τη φρίκη του πολέμου και την Ανταλλαγή των πληθυσμών, εντέλει την κατάρρευση της Μεγάλης Ιδέας, που ίσως είναι και ο πρωταγωνιστής της παράστασης.
Οι performers, ανώνυμα μέλη όλοι τους ενός τραγικού χορού, που θα ενώσουν τις φωνές στους κωμούς, στις μονωδίες και στα εμβόλιμα τραγούδια (βασισμένα σε στίχους του Γιώργου Σεφέρη), αναδεικνύουν τη θεατρικότητα της «μαρτυρικής» αφήγησης και προκαλούν τη συγκινησιακή διέγερση του θεατή, που αντικρίζει κατάματα τη βία αλλά και τις τυχαίες -κάποιες φορές- τροπές της Ιστορίας.
Η χαρακτηριστική προσφυγική μνημονική αφήγηση, όπως την ξέρουμε από τις συλλογές μαρτυριών, αποδομείται στα συστατικά της, και τα δραματικά της στοιχεία ενσωματώνονται σε ένα διαλογικό ιστορικό δράμα δωματίου, που άλλοτε μοιάζει με αρχαία τραγωδία και άλλοτε με μουσικό Ρέκβιεμ.
Η σκηνοθέτις Ρούλα Πατεράκη παρουσίασε την παράσταση «Θα γίνει Ανταλλαγή;» στο πλαίσιο των αφιερωματικών εκδηλώσεων στη Μικρασιατική Καταστροφή του προγράμματος «Όλη η Ελλάδα ένας Πολιτισμός 2022» του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, στις 8 και 9 Αυγούστου 2022 στον Αρχαιολογικό χώρο Αρχαίας Ολυμπίας, Γυμνάσιο και στις 14-16 Σεπτεμβρίου στη Μονή Δαφνίου, με τους Δήμητρα Χατούπη, Φιλαρέτη Κομνηνού, Κοσμά Φοντούκη, Νάντια Μουρούζη, Ειρήνη Καράγιαννη, Ευανθία Κουρμούλη, Μαρία Κουρμούλη, Ρούλα Πατεράκη.
Με αφορμή τον ανέβασμα της παράστασης, η Ρούλα Πατεράκη μιλά στο περιοδικό «Voices» και στη Ράνια Παπαδοπούλου για μία από τις σημαντικότερες στιγμές της ελληνικής ιστορίας.
-Επιλέγετε να αφηγηθείτε τα γεγονότα της Μικρασιατικής Καταστροφής μέσα από την αφήγηση οκτώ προσώπων. Πώς σας επηρέασαν τα διαβάσματά σας και η καταγωγή σας στην αφήγηση της ιστορίας;
Με επηρέασαν πάρα πολύ. Θα έλεγα ότι με επηρέασαν περισσότερο τα διαβάσματά μου και λιγότερο η καταγωγή μου. Η καταγωγή που με επηρεάζει πάρα πολύ είναι τα Σφακιά της Κρήτης, τόπος καταγωγής του πατέρα μου. Σαφώς δε με αφήνει αδιάφορη η καταγωγή από τη Μικρά Ασία και την Κωνσταντινούπολη από την πλευρά της μητέρας μου. Τα διαβάσματά μου μέσα στο χρόνο με επηρεάζουν. Για αυτό το έργο για τη Μικρασιατική Καταστροφή, έτυχε να είμαι διαβασμένη από χρόνια. Αυτό που πραγματεύομαι αυτή τη στιγμή, αυτό που επιχειρώ είναι κάτι που έχει να κάνει με διαβάσματα, σκέψεις μέσα στο χρόνο και είναι μπολιασμένο και από άλλες ιστορίες καταστροφής.
Η Σμύρνη είναι μία ιστορία καταστροφής, αλλά η ανθρωπότητα καταμετρά άπειρες ιστορίες, οι οποίες έχουν κοινούς παρονομαστές, είναι πολύ συγγενικές, από τον τόπο των Εσκιμώων μέχρι το Ακρωτήρι της Καλής Ελπίδας. Τα διαβάσματα σε επηρεάζουν πάρα πολύ, αλλά αν γίνονται σε σωστό χρόνο. Ποτέ δε μπορείς να μιλήσεις την ώρα που διαβάζεις. Το έργο είναι γραμμένο τελείως από εμένα. Φυσικά αναφέρει ιστορικά πρόσωπα και γεγονότα, αλλά είναι μία καθαρή μυθοπλασία.
-Ως καλλιτέχνις θέλετε να σας αποκαλούν δραματουργό και όχι τόσο ως σκηνοθέτιδα.
Ή έμεινε ο σκηνοθέτης πίσω μου ή δεν ήταν ποτέ. Ήταν δηλαδή ένα παιχνίδι της πρώτης μου νεότητας. Από την ωριμότητά μου και έπειτα, δεν βρίσκω τη σκηνοθεσία ως κάτι που δημιουργεί ρεύματα ταραχής στο σώμα της τέχνης του θεάτρου. Στον 21ο αιώνα, αντιλαμβάνομαι ότι οι σκηνοθεσίες πάρα πολλές φορές είναι λεπτομέρειες και κατάλοιπα του 20ου αιώνα. Αυτό δεν το βρίσκω στον κινηματογράφο, όπου ο σκηνοθέτης είναι λίαν απαραίτητος. Στο θέατρο όμως, είναι κάτι άλλο.
Τόσο στον ανατολικό όσο και στον δυτικό κόσμο, είναι ένας δημιουργός που πρέπει να ασχολείται με τον βαθύ δραματισμό που πρέπει να υπάρχει στα φαινόμενα του πολιτισμού και της γλώσσας. Στον κινηματογράφο, ο σκηνοθέτης αποτίει φόρο τιμής στην εικόνα. Πιο πολύ πιστεύω ότι το θέατρο για εμένα είναι μία κατάσταση μουσικής. Με τη μουσική έχω μία εντονότερη σχέση και αναφορά. Η μουσική με ταράζει και με διεγείρει πάρα πολύ, όσον αφορά το θεατρικό φαινόμενο και λιγότερο το σινεμά.
-Όσον αφορά το έργο «Θα γίνει ανταλλαγή;», επιλέγετε ως χαρακτήρες της παράστασης 7 εταίρες.
Οι γυναίκες του έργου είναι ένα είδος από εταίρες, οι οποίες εμφανίζονται γενικά και στη Σμύρνη, στη Γαλλία αλλά και στην αρχαία Ελλάδα σε καιρό ιδιαίτερα μεγάλων αναταραχών και πολέμων. Τις γυναίκες αυτές στην αρχαία Ελλάδα τις αποκαλούσαν εταίρες. Δεν είναι παστρικές, δεν είναι ακριβώς γυναίκες των πορνείων, αλλά γυναίκες που παρεμβαίνουν στην πολιτική με κάποιο τρόπο, έναν τρόπο υποδόριο και μυστικό, έτσι που, πολλές φορές γνωρίζουν πάρα πολλά πράγματα από την ουσία του πολιτικού παιχνιδιού. Είναι γυναίκες κατάσκοποι, ερωμένες υψηλόβαθμων. Δεν έχουν καμία σχέση με τις πόρνες της Σμύρνης. Στο έργο μου, έχουμε να κάνουμε με γυναίκες που ασχολούνται βαθιά με την πολιτική.
-Θα γίνει ανταλλαγή; Έγινε ανταλλαγή; Το ερώτημα που αποτελεί και τον τίτλο της παράστασης. Ποια η προσωπική σας θέση και κατ’ επέκταση του έργου;
Είναι μια δεδηλωμένη κατάσταση πολιτική, γεωπολιτική, γεωστρατηγική. Δεν μπορώ να αλλάξω τα δεδομένα του πολιτικού και ιστορικού παιχνιδιού, όσο και αν αυτά τα δεδομένα μπορεί να είναι ψευδή παραχαραγμένα όσο κι αν μπορεί να μη μου αρέσουν. Πάντοτε μένω με το ερώτημα, στις επιλογές που γίνονται και στον τρόπο που υπογράφονται οι συνθήκες και οι συμφωνίες και κατά κάποιο τρόπο καθορίζονται τα όρια των ανθρώπων των χωρών, των λαών οι μειονότητες και λοιπά, ποιοι είναι οι πιθανοί συνδυασμοί που θα μπορούσαν να έχουν γίνει και αν ήταν για το βέλτιστο ή για το χείριστο.
Το εξετάζω πολύ περισσότερο ερευνητικά και φιλοσοφικά, παρά μπορώ να δώσω πρακτικές απαντήσεις. Δεν έχω θέση. Δεν μου αρέσουν οι θέσεις επικαιρότητας. Δεν μπορώ, ας πούμε, να έχω θέση για τη σιτοδεία που θα έρθει το χειμώνα λόγω του ότι θα κλείσουν οι σιτοβολώνες και δεν θα έχουμε σιτηρά. Μακάρι να μπορούσα να κάνω κάτι για να μη γίνει. Αλλά δεν μπορώ καν να αποφασίσω αν είναι καλό να γίνει ή να μη γίνει. Υπάρχει μία ρευστότητα για το πώς κινούνται τα πράγματα, που για τα περισσότερα αποφασίζεις εφόσον είσαι πάρα πολύ καλά μελετημένος και γνώστης των γεγονότων και των γεωφυσικών και των γεωπολιτικών που συνέβησαν πριν από τρεις χιλιάδες χρόνια.
Είναι πολύ ακραίο και ριψοκίνδυνο να αποφασίζεις για 3.000 χρόνια πριν. Αυτούς που αποφάσισαν δεν τους θεωρώ πάντοτε τυχερούς. Πιστεύω ότι πάρα πολλοί εξ αυτών μετάνιωσαν και πάρα πολλοί το πλήρωσαν και με τη ζωή τους. Δεν μπορώ να μην πω ότι πάρα πολλοί άνθρωποι που ήταν της δράσης και της σκέψης, τις θέσεις, τις απόψεις και τις πεποιθήσεις τους δεν τις αντιμετώπισαν με την ίδια τους τη ζωή, είτε αρρώστησαν, είτε εκτελέστηκαν, είτε αυτοκτόνησαν. Γενικά, με ενδιαφέρει να κοιτάζω τη μέγιστη εικόνα των πραγμάτων και όχι τη μεγάλη.
Η μεγάλη μου φαίνεται φθαρμένη. Τη μικρή εικόνα την απεχθάνομαι. Η μεσαία εικόνα είναι αυτή που ζω, αλλά αυτή που με ενδιαφέρει είναι η μέγιστη εικόνα ή η ανύπαρκτη.
-Στο έργο δανείζεστε κάποιους στίχους του Σεφέρη. Θα σταθώ σε ένα γνωμικό που έχει πει ο Σεφέρης. «Η μνήμη όπου και να την αγγίξεις σε πονεί». Οι μνήμες με τις επετείους και τις εκδηλώσεις, όπως οι εκδηλώσεις που πραγματοποιούνται στο πλαίσιο του προγράμματος του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού «Όλη η Ελλάδα ένας πολιτισμός», επανέρχονται στο προσκήνιο. Το τραύμα και η απώλεια μπορούν να ξεχαστούν;
Φυσικά. Τώρα υπάρχει ένα πρόβλημα. Το να ξύνει κανείς συνέχεια αυτό το τραύμα είναι χρήσιμο για τα μελλοντικά επιτεύγματα του ανθρώπου ή της ανθρωπότητας εφόσον υπάρχουν όλα αυτά ή είναι δηλαδή μία αναπηρία, είναι χρήσιμο ή άχρηστο; Δηλαδή, το να υπάρχει μνήμη είναι χρήσιμο ή άχρηστο; Εδώ υπάρχει ένας προβληματισμός
Όταν υπάρχουν ευαίσθητες περιπτώσεις και σε ευαίσθητες περιοχές όπως είναι η δική μας ή και αλλού, βρίσκουμε πάντοτε ότι υπάρχει μία υπερβολή στη χρήση ενός μνημονικού υλικού που υπάρχει και στην ιστορία, διότι οι συνθήκες της ζωής μας είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με αυτά και ίσως με αυτό τον τρόπο, με το να θυμόμαστε και να μην ξεχνάμε προφυλάσσουμε τους εαυτούς μας από άλλα δεινά. Υπάρχουν όμως και περιπτώσεις που ο άνθρωπος μπορεί να λάβει μέρος σε μία συλλογική μνήμη, μεγάλη και ανθρώπινη, όπου να πρέπει να ξεχνάει για να προχωράει.
Να μην πρέπει, δηλαδή, να είναι καθηλωμένος στο τραύμα αλλά με κάποιο το τραύμα να επουλώνεται ή και να απαλείφεται. Ούτε αυτό μπορώ να το αποφασίσω. Τώρα μιλάω για τη μνήμη και βρίσκομαι μέσα στο πλέγμα της μνήμης, άρα θα υποστήριζα ότι δεν πρέπει να ξεχνάμε. Νομίζω ότι την επαύριον στο κοίταγμα άλλων πραγμάτων, μπορεί να πω και το αντίθετο.
-Στο επίκεντρο του έργου βρίσκεται και η κατάρρευση της μεγάλης ιδέας. Κατά τη γνώμη σας οι μεγάλες ιδέες τότε και σήμερα έχουν ημερομηνία λήξης; Και τι έγινε τότε λάθος;
Το λάθος μπορεί σιγά σιγά να αποκαλύπτεται. Το λάθος τότε ήταν και ιστορικό και πολιτικό και συγκυριακό. Η συγκυρία και η τύχη παίζουν μεγάλο ρόλο στο ιστορικό γίγνεσθαι, πολύ μεγαλύτερο από όσο νομίζουμε ότι οι σωστές ή οι λάθος αποφάσεις μάς οδηγούν στα γεγονότα, εκεί που μας αρέσει ή δεν μας αρέσει, εκεί που μας συμφέρει ή δε μας συμφέρει. Υπάρχει και ένας μεγάλος βαθμός τυχαιότητας, που καθορίζει βαθιά τα πράγματα, αν και υπάρχουν μέγιστες ευθύνες σε αρχικές επιλογές.
Η Ελλάδα διέπραξε λάθη με τον τρόπο που χειρίστηκε την επεκτατική της πολιτική. Μπορεί να παρεξηγηθεί αυτό που λέω, αλλά δε θα είναι άσχημο όταν υπάρχει μία συγκυρία αν μπορείς μερικές φορές να βοηθήσεις στην ανάπτυξη του λαού σου ή στην ανάπτυξη της χώρας σου, να το αποτολμήσεις. Για εμένα, δεν είναι έγκλημα. Δεν υπάρχει κάποιος που να μην το έχει κάνει. Για παράδειγμα, ο Μέγας Αλέξανδρος το έχει κάνει. Σήμερα μπορεί εκ των υστέρων να καταδικάζεται και να λέγεται εξολοθρευτής, αλλά βλέπουμε ότι ιστορικά άνθρωποι οι οποίοι έφυγαν από μία άλλη ήπειρο κατέκτησαν μία άλλη ήπειρο. Αυτός είναι ο επεκτατισμός που μπορούμε να δούμε σε όλο του το μεγαλείο. Αλλιώς τον αντιμετωπίζουν άλλοι λαοί κι αλλιώς άλλοι ιστορικοί, άλλοι θεωρητικοί.
Τότε, υπήρξαν κάποια όνειρα. Οι συγκυρίες έδειχναν ότι θα μπορούσαν να τεθούν αυτά τα οράματα και ετέθησαν. Υπήρχε και ένα πλαίσιο που θα μπορούσαν να εξυπηρετηθούν, όμως κάποιες συγκυρίες οι οποίες συνέβησαν και πολύ περισσότερο, η ευθύνη ενός λαού όχι μόνο των ηγετών, αλλά του ίδιου του λαού όπου κάθε φορά μ’ ένα ορμέμφυτο αποφασίζει τη μοίρα του, φτάνει σε σημείο να επιλέγει το «λάθος». Βέβαια, μετά όλο αυτό μπαίνει σε επίπεδο ηγεσίας, σε επίπεδο σύμμαχων και εκεί πια καθορίζεται τελείως το παιχνίδι. Και εμάς άλλοτε μας φταίνε οι Αμερικανοί, άλλοτε οι Άγγλοι, άλλοτε οι Ρώσοι.
Στην Ελλάδα αυτό που φταίει για ‘μένα από την εποχή του Πελοποννησιακού πολέμου, είναι ένας βαθύτατος διχασμός ο οποίος δεν επουλώνεται εύκολα. Είμαστε φοβερά διχαστικός λαός. Ο διχασμός νομίζω ήταν το βαθύτερο αίτιο της ήττας μας και πιστεύω ότι θα είναι και πάντοτε. Για αυτό κάθε φορά έχουμε την ανάγκη τρίτων για να μας λύσουν τα προβλήματά μας. Τα προβλήματα του εσωτερικού μας συνήθως τα λύνουν άλλοι, γιατί είμαστε ανίκανοι να τα λύσουμε μόνοι μας λόγω ενός βαθύτατου διχασμού, δηλαδή, ενός αβυσσαλέους μισούς, πολλές φορές αδικαιολόγητου. Καμιά φορά φαίνεται ότι δεν υπάρχει ουσιώδης διάκριση επιθυμιών, τάσεων, ακόμη και οικονομικών επιλογών, κι όμως όλα αυτά εμφανίζονται σαν να είναι το ένα στην ανατολή και το άλλο στη Δύση.
Αυτό είναι αθεράπευτο κακό και δεν θέλει ψυχαναλυτή, θέλει χειρουργό. Πρέπει να υπάρχει χειρουργική παρέμβαση για να αλλάξει αυτό το πράγμα μέσα μας, αυτό το βαθύτατο, διχαστικό και εμφυλιακό μίσος που μας καθόριζε πάντοτε.
-Οι οκτώ ήρωες του έργου σας, επτά γυναίκες και ένας άνδρας, ουσιαστικά μεταφέρονται στο Γυμνάσιο της Αρχαίας Ολυμπίας και αφηγούνται την ιστορία τους. Τι σηματοδοτεί η παρουσίαση ενός έργου που αφορά τη σύγχρονη ιστορία σε έναν αρχαιολογικό χώρο όπως αυτός και γενικότερα σε όλους τους χώρους που φιλοξενούνται φέτος παραστάσεις στο πλαίσιο του προγράμματος «Όλη η Ελλάδα ένας Πολιτισμός»;
Στους αρχαιολογικούς χώρους έχουν συμβεί πάντοτε γεγονότα. Οι περισσότεροι αρχαιολογικοί χώροι είναι νεκροπόλεις. Η Μικρασιατική Καταστροφή δεν είναι ένα γεγονός βυθισμένο στο παρελθόν. Έχει περάσει μόνον ένας αιώνας. Είναι τα απότοκα του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου. Τώρα βρισκόμαστε στον τέταρτο γιατί ο τρίτος ήταν η τρομοκρατία. Δεν ξέρω αν τελειώσαμε τον τρίτο και μπήκαμε στον τέταρτο, πάντως βρισκόμαστε σε έναν παγκόσμιο πόλεμο, ο οποίος δεν χτυπά την Ελλάδα, δεν τον βλέπουμε ως πόλεμο αλλά ως οικονομική κρίση. Τα αίτια των πόλεμων είναι βαθιά οικονομικά.
Συνήθως μέσα στις νεκροπόλεις καλό είναι να τοποθετούμε τα ιστορικά μας γεγονότα και να βλέπουμε αν θα πρέπει να φυτρώνουν νέες δάφνες ή νέες κηδείες. Είναι εξαιρετικές επιλογές είτε για να θρηνούμε είτε για να δοξάζουμε.
- Σ’ ένα σημείο στο κείμενό σας, γράφετε ότι το τέλος του Πρώτου Παγκοσμίου πολέμου δεν ήταν το 1918, αλλά η Σμύρνη ήταν το φινάλε, όπως αναφέρει ένας ήρωας του έργου που υποδύεται ο ηθοποιός Κοσμάς Φουντούκης. Αυτός ο ήρωας δηλώνει επίσης «Είμαι περήφανος γιατί είμαι το μεγάλο θύμα. Είμαι το ολοκαύτωμα». Πώς σχολιάζετε αυτές τις φράσεις;
Αυτός ο περίφημος άγνωστος στρατιώτη πολέμησε κατά κάποιο τρόπο εθελουσίως ή και ακούσια. Οι Έλληνες στρατιώτες είχαν πάρει μέρος στους βαλκανικούς πολέμους, στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο και έφτασαν στην Σμύρνη πλέον ως ένας στρατός ο οποίος είχε μεγάλη εμπειρία στον πόλεμο. Μάλιστα, ο ελληνικός στρατός θαυμάστηκε πολύ από τους Άγγλους, αλλά πλέον ήταν εξοντωμένος από τις μάχες. Έζησε μέσα στα βάθη της Ανατολίας, χτυπήθηκε από έρημο, από χειμώνες, από ποτάμια από αγκάθια. Αυτοί οι άνθρωποι στο τέλος είναι τεράστια θύματα. Είναι δηλαδή το ολοκαύτωμα, γιατί το ολοκαύτωμα δεν είναι μονάχα να βλέπουμε το ολοκαύτωμα που είχε γίνει στους Εβραίους και είναι πλέον ένα σύμβολο αλλά και το ολοκαύτωμα που έζησαν άλλοι τόσοι και ίσως περισσότεροι από τους Εβραίους, όπως οι Αρμένιοι. Αυτός ο ένας, ο άγνωστος στρατιώτης καταλαβαίνει ότι είναι ένα πολύ μεγάλο θύμα της παγκόσμιας ιστορίας, όπως είναι το θύμα του ολοκαυτώματος, το θύμα του Βιετνάμ, το θύμα του Αφγανιστάν κλπ, ανεξαρτήτως ρωσικής, αμερικανικής, εγγλέζικης ή ελληνικής καταγωγής. Γι’ αυτό με περηφάνια ονομάζει τον εαυτό του ολοκαύτωμα. Είναι σαν να έχουμε τα 6 εκατομμύρια Εβραίων σε ένα πρόσωπο.
Infos:
«Θα γίνει Ανταλλαγή;»
Θεατρική παράσταση
Διάρκεια: 75 λεπτά
ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ
Έρευνα/Πρωτότυπο κείμενο - σκηνοθεσία: Ρούλα Πατεράκη
Πρωτότυπη μουσική: Νίκη Καραγεώργου, Μαρία Κουρμούλη
Σκηνογραφία: Ρούλα Πατεράκη, Ευανθία Κουρμούλη
Εικαστική επιμέλεια – Κοστούμια: Άγγελος Μέντης
Φωτισμοί: Γιάννης Δρακουλαράκος
Ηχοληψία/ σχεδιασμός ήχου: Μίμης Καλαντζής
Ηθοποιοί/performers:
Δήμητρα Χατούπη, Φιλαρέτη Κομνηνού, Κοσμάς Φοντούκης, Νάντια Μουρούζη, Ειρήνη Καράγιαννη, Ευανθία Κουρμούλη, Μαρία Κουρμούλη, Ρούλα Πατεράκη
Τραγουδούν: Ειρήνη Καράγιαννη, Μαρία Κουρμούλη
Έπαιξαν οι μουσικοί:
Άρης Ζέρβας (τσέλο), Νίκη Καραγεώργου (πλήκτρα), Άλεξ Μπόλπασης (κιθάρα), Μελίνα Ντελίκου (βιολί), Σωτήρης Πέπελας (τρομπέτα)
Ηχογράφηση – μίξη: Άλεξ Μπόλπασης
Φιλολογικός σύμβουλος: Αριστοτέλης Σαΐνης
Βοηθός σκηνοθέτη: Ευανθία Κουρμούλη
Κατασκευή σκηνικού: Δημήτρης Μπούτας
Φωτογραφίες: Νίκος Μαυράκης, Ελπίδα Μουμουλίδου
Διεύθυνση Παραγωγής: Αλέξανδρος Νταβρής
Παραγωγή: The Greyblue Gap και ΜεταΘέατρο