«Μιλώ λες και όλα συνέβησαν χθες… Δίχως όμως να το καταλάβω βρέθηκα πάλι να προχωρώ…», λέει ο μοναχικός άνθρωπος του Μπέκετ, που βγαίνει και πάλι από το κατάλυμά του για να φτάσει στον Φούρνο και να ξαναρχίσει την αφήγηση της ιστορίας του.
Έπειτα από ένα επιτυχημένο κύκλο παραστάσεων που διακόπηκε λόγω της πανδημίας, η σκηνοθέτις Άσπα Τομπούλη ξαναπαρουσιάζει στο Θέατρο Φούρνος (Μαυρομιχάλη 168, Αθήνα 11472) σε παραγωγή της θεατρικής εταιρείας «Όψεις», κάθε Σάββατο και Κυριακή στις 21:00 για περιορισμένο αριθμό παραστάσεων, «Το Ηρεμιστικό» του Samuel Beckett, σε μετάφραση Εριφύλης Μαρωνίτη.
Υπενθυμίζεται ότι ο Μπέκετ έγραψε το «Ηρεμιστικό» το 1946 στα Γαλλικά. Το διήγημα δημοσιεύτηκε το 1954 στη Γαλλία, ενώ το 1967 μεταφράστηκε στα αγγλικά από τον ίδιο τον συγγραφέα και δημοσιεύτηκε στον τόμο «Stories and Texts for Nothing». Στην Ελλάδα κυκλοφόρησε στον τόμο «Πρόζες 1945-1980» το 1998 (εκδ. Πατάκη).
Το έργο ανέβηκε για πρώτη φορά στο θέατρο τη σαιζόν 2019-2020, κάνοντας δύο παρατάσεις και κλείνοντας με λίστα αναμονής λόγω της ενθουσιώδους υποδοχής της από το κοινό και την κριτική.
Η χαμένη ανθρώπινη επαφή
Πρωταγωνιστής του «Ηρεμιστικού» είναι ένας άνθρωπος του οποίου δεν γνωρίζουμε το φύλο ή την ταυτότητα, που περιπλανιέται τη νύχτα στους δρόμους της πόλης και διηγείται στον εαυτό του μία ιστορία για να τον ηρεμήσει. Ποιο είναι, όμως, το ηρεμιστικό του άγνωστου ήρωα; Η σκηνοθέτις Άσπα Τομπούλη απαντά: «Η φαντασία του. Η βαθιά του ανάγκη να ζήσει παρά τις αντιξοότητες και τους φόβους του. Η ανάγκη να έρθει σε επαφή με άλλους ανθρώπους. Γι' αυτό ο μοναχικός οδοιπόρος του Μπέκετ αποφασίζει να διηγηθεί στον εαυτό του μία ιστορία "μήπως και τον ηρεμήσει" και τον βοηθήσει να ξεχάσει την κατάστασή του. Επινοεί μία ιστορία στην οποία ήρωας είναι ο ίδιος, γίνεται ο αφηγητής και ο ήρωας που συνδιαλέγεται με τον εαυτό του και τους άλλους. Βγαίνει από το κατάλυμά του αναζητώντας την ανθρώπινη επαφή μέσα από τις συναντήσεις με παράδοξους ανθρώπους, στους δρόμους, στο λιμάνι, στις εκκλησίες της νυχτερινής, άγνωστης πόλης».
Μία από τις ωραιότερες ιστορίες του Μπέκετ πάνω στην επιμονή του ανθρώπου να υπάρξει και να ζήσει παρά τις αποτυχίες, τις ματαιώσεις και τη φθορά, «Το Ηρεμιστικό», επίκαιρο όσο ποτέ άλλοτε, μιλά για την ευθραυστότητα του ανθρώπινου σώματος και της ψυχής, την αδυναμία της ανθρώπινης επαφής αλλά και τη βαθιά ανάγκη της, καταστάσεις που βιώνουμε όλοι μέσα στην καταιγίδα της πανδημίας. «Μα τι άλλο θα μπορούσε να είναι πιο οικείο στον σημερινό άνθρωπο παρά ο αποκλεισμός και η απομόνωση, ο φόβος για τη ζωή του, η ανάγκη να βγει στο φως του ήλιου, στους δρόμους, στη φύση και έτσι να ξεπεράσει αυτό που βιώνει έστω και παροδικά;», αναρωτιέται απαντώντας η Άσπα Τομπούλη.
Το φανταστικό και το πραγματικό, ο χώρος και ο χρόνος, τα πρόσωπα και οι μνήμες συνυπάρχουν και εναλλάσσονται συνεχώς, ενώ το καθημερινό και το γελοίο συναντιούνται με το ονειρικό, το γκροτέσκο και το ποιητικό σε αυτή τη μαγική και γεμάτη χιούμορ αφήγηση του μεγάλου Σάμιουελ Μπέκετ, ο οποίος τοποθετεί την ιστορία του σε μια νύχτα στην πόλη. Όπως επισημαίνει η σκηνοθέτις: «Το σκοτάδι της νύχτας και η πρόκληση της άγνωστης πόλης, τα άδεια αυτοκίνητα και τα τραμ, οι αναπάντεχες συναντήσεις και οι φόβοι, δημιουργούν μία ατμόσφαιρα αινιγματική και γοητευτική, όπου όλα είναι πιθανά και δυνατά. Και ταυτόχρονα πυροδοτούν απρόσμενες σκέψεις, παραδοχές κι αλήθειες για τον ίδιο και τη ζωή».
Η Δέσποινα Σαραφείδου (Βραβείο Ερμηνείας Κάρολος Κουν 2018) και ο Σπύρος Βάρελης δίνουν φωνή στην ιστορία που επινοεί ο ίδιος ο αφηγητής στην περιπλάνησή του. Τι υποδηλώνει η ερμηνεία του μονολόγου από δύο αφηγητές; «Δεν ήταν μια τυχαία επιλογή από μέρους μου το να σπάσει η ιστορία και να λέγεται από δύο αφηγητές όπως και το γεγονός ότι ο ένας είναι γυναίκα και ο άλλος άνδρας. Σχετίζεται και με την αντίληψή μου για τη σκηνική αφήγηση, όπως την εκφράζω στο ‘’Ηρεμιστικό’’ ως σκηνική δράση και μέσω των video που αποτελούν οργανικό μέρος της αφήγησης. Όταν η σκέψη παρεκκλίνει και η φαντασία οργιάζει, τότε τον λόγο παίρνει ένας από τους δύο αφηγητές και αυτό πυροδοτεί απρόσμενες καταστάσεις», αναφέρει η σκηνοθέτις.