Ο «Προμηθέας Δεσμώτης», η συνταρακτική τραγωδία του Αισχύλου, παρουσιάζεται με μεγάλη επιτυχία σε καλοκαιρινή περιοδεία σε όλη την Ελλάδα, σε μετάφραση Γιώργου Μπλάνα και σκηνοθεσία Άρη Μπινιάρη, με ένα δυνατό επιτελείο πρωταγωνιστών και τον Γιάννη Στάνκογλου στον ρόλο του Προμηθέα, του διαχρονικού συμβόλου αντίστασης απέναντι στην εξουσία. Τον «Προμηθέα Δεσμώτη», του Αισχύλου, επέλεξε να συμπεριλάβει το Θέατρο Πορεία στο πολυσυλλεκτικό του ρεπερτόριο, σε συμπαραγωγή με το ΔΗΠΕΘΕ Κρήτης.

Ο Άρης Μπινιάρης συνεχίζει την έρευνά του πάνω στην αρχαία τραγωδία, με όχημα τoν Προμηθέα Δεσμώτη. Οι ηθοποιοί αντλούν πληροφορίες από τη ρυθμικότητα του κειμένου και μεταβολίζουν σε θεατρική δράση τον ήχο και τον ρυθμό του ποιητικού λόγου με το σώμα και τη φωνή. Mέσα από ένα παλλόμενο και ζωντανό ηχητικό περιβάλλον, αναδεικνύονται έτσι τα πρόσωπα μιας παλιάς, μα πάντα επίκαιρης ιστορίας. «Μιας ιστορίας που μπορεί να ακουστεί ως σκοτεινό σχόλιο για το παρόν ή ως φωτεινή ελπίδα για το μέλλον», όπως λέει ο ίδιος.

Ο «Προμηθέας Δεσμώτης» έκανε πρεμιέρα στις 4 Ιουλίου στα Χανιά, έδρα του ΔΗΠΕΘΕ Κρήτης, στο θέατρο της Ανατολικής Τάφρου. Στο Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου παρουσιάστηκε στις 20, 21 & 22 Αυγούστου στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου.

Με αφορμή τις παραστάσεις του έργου, ο Ιωάννης Παπαζήσης, ο Γιάννης Στάνκογλου και ο Αλέκος Συσσοβίτης μας μιλούν για τη συμμετοχή τους στον «Προμηθέα Δεσμώτη».

-Ο Προμηθέας με την πράξη του αποκαθηλώνει τον Πατέρα – θεό και γίνεται συγγενής του ανθρώπου. Πώς αντιμετωπίζει αυτή τη μετάβαση;

Γ.Σ.: Καταρχήν με τον πόνο του. Ο Δίας τον έχει καθηλώσει, καθώς έχει προσφέρει τη φωτιά και τον πολιτισμό στον άνθρωπο, την προσπάθειά του να αλλάξει τις ζωές των ανθρώπων μέσω της εξουσίας. Βλέποντας όμως, ότι ο Δίας δεν είναι διατεθειμένος γι’ αυτή τη μεγάλη αλλαγή, ο Προμηθέας δεν αλλάζει στάση. Συνεχίζει να παλεύει, ενώ ξέρει τι θα πάθει από τον Δία. Είναι μία στάση απόλυτης σύγκρουσης με την εξουσία, γνωρίζοντας ποιο θα είναι το μέλλον. Άλλωστε αυτό είναι και ο Προμηθέας.

- Και ο Ωκεανός, πώς εκλαμβάνει την αντίσταση του Προμηθέα;

Α.Σ.: Ο Ωκεανός προσπαθεί να παντρέψει το παλιό με το νέο. Ως εκπρόσωπος της παλιάς φουρνιάς των τυράννων – εξουσίας και υποστηρικτής της καινούριας τάξης - της δημοκρατίας που αντιπροσωπεύει ο Προμηθέας, προσπαθεί να επηρεάσει τον Προμηθέα συμβατικά, επειδή ο Προμηθέας έχει μία απόλυτη θέση στα πράγματα. Εκλαμβάνει την αντίδρασή του με έναν εκνευρισμό, γιατί ο Προμηθέας φαίνεται να έχει μία «κώφωση». Είναι κάθετος απέναντι στις θέσεις του, αντιδραστικός και αρνητικός ως προς την ουσιαστική βοήθεια του Ωκεανού, οπότε αυτό τον απωθεί και τελικά αφήνει τον Προμηθέα στη μοναξιά του.

-Ο Ερμής προσπαθεί να αποσπάσει από τον Προμηθέα το μυστικό που γνωρίζει και δε μαρτυρά. Πώς αντιδρά στην άρνησή του;

Ι.Π.: Αυτό αφορά τον Ερμή. Στην ανάγνωση που κάνουμε στο κείμενο βασιζόμαστε σε  διαφορετικά πράγματα και προσπαθούμε να δείξουμε τη σύγκρουση αυτών των δύο θεών. Η βάση είναι αυτή. Δεν ακολουθούμε κατά γράμμα όσο μπορούμε αυτό που συμβαίνει στο κείμενο. Το κυρίαρχο στοιχείο είναι η μεγάλη κόντρα ανάμεσα στον απεσταλμένο του Δία και στον Προμηθέα.

-Πώς μεταβολίζεται σε θεατρική δράση η ρυθμικότητα του κειμένου;

Ι.Π.: Είναι μία πολύ ωραία επαφή γιατί, υπάρχει μία ρυθμικότητα στο κείμενο του Αισχύλου και στη μετάφραση του Γιώργου Μπλάνα. Ο Άρης Μπινιάρης χρησιμοποιεί μουσικές, που δε θα μπορούσαμε να σκεφτούμε εξ αρχής ότι υπάρχουν στη γη. Εδώ, η μεθοδικότητα και η ρυθμικότητα του κειμένου με τη μουσική έρχεται να συναντήσει το σώμα, τη δική μας φωνή. Θεωρώ ότι φτιάχνουμε κάτι που είναι απαραίτητο για το αρχαίο δράμα.

Γ.Σ.: Έχει γίνει πάρα πολύ καλή δουλειά από τον Άρη Μπινιάρη και τον μουσικό μας, τον Φώτη  Σιώτα. Η μουσική που έχει γράψει είναι εξαιρετική. Από εκεί και πέρα, το ίδιο το κείμενο του Αισχύλου, αλλά και η εξαιρετική μετάφραση είναι ποιητική. Με τον τρόπο που τη χρησιμοποιεί σκηνοθετικά και ρυθμικά ο Άρης, προσπαθούμε όσο γίνεται να πιάσουμε τις χορδές του κάθε χαρακτήρα ξεχωριστά αλλά και του συνόλου.

Α.Σ.: Η μουσική υπόκρουση που ακολουθεί το μεγαλύτερο μέρος του έργου, κατ’ εμέ καταγράφει την ψυχολογία των ρόλων και του έργου. Είναι ένα έντονο ψυχογράφημα. Η μετάβαση του ήχου στο θέατρο μέσω του ρυθμού και της μουσικής γίνεται με έναν ευαίσθητο και σωστό τρόπο. Το θέατρο είναι ένας μεγεθυντικός φακός των πραγμάτων που συμβαίνουν στην ψυχή μας. Η ρυθμολογία και η μουσικότητα βοηθούν στο να δούμε καλύτερα πιο βαθιά μέσα μας.

-Κύριε Στάνκογλου, πώς συνδέσατε το χαρακτήρα σας με τη ρυθμικότητα;

Γ.Σ.:Η ρυθμικότητα υπάρχει από το ίδιο το κείμενο και τις έννοιές του. Ο Φώτης Σιώτας έχει γράψει μουσική που πραγματικά ψάχνει να βρει το τι ακριβώς συμβαίνει και στον Προμηθέα, αλλά και στο ίδιο το έργο. Βούτηξα μέσα σε αυτό το κομμάτι και πιστεύω ότι έχουμε ένα αποτέλεσμα που θα αρέσει στον κόσμο.

-Κατά ποιο τρόπο το έργο συνομιλεί με το σήμερα;

Γ.Σ.: Συνομιλεί απόλυτα με πολλά πράγματα. Μιλά για το πώς η εξουσία χρησιμοποιείται όχι τόσο για το καλό του ανθρώπου και της κοινωνίας, αλλά για το καλό των λίγων. Ύστερα από δυόμιση χιλιάδες χρόνια, βλέπουμε ότι για αυτόν τον λόγο, το συγκεκριμένο έργο παραμένει κλασικό. Είναι ένα έργο που δε θα πάψει να ανεβαίνει, γιατί σε αυτό υπάρχουν φιλοσοφικά. οντολογικά, ποιητικά ζητήματα, ζητήματα της ζωή,ς τα οποία ακόμα μας απασχολούν και θέλουμε να τα αναδεικνύουμε και να μαθαίνουμε από αυτά. Το σημαντικότερο μήνυμα του έργου αφορά την προσπάθεια του Προμηθέα να προχωρήσει λίγο παραπέρα τον εκπολιτισμό του ανθρώπου και να γίνει καλύτερη η ζωή του. Να μην καταστρέφει είτε τη γη, είτε το περιβάλλον, είτε ο ένας με τον άλλον, μέσω της τέχνης, της αγάπης για το περιβάλλον και τη μάνα γη.

Α.Σ.: Ο «Προμηθέας» είναι από τα σημαντικότερα έργα της παγκόσμιας δραματουργίας και αυτό αποδεικνύεται στο ότι μετά από δυόμιση χιλιάδες χρόνια, οι δυτικοί και οι ανατολικοί καταπιάνονται με τον Αισχύλο και επανέρχονται σε αυτόν. Σε μία περίοδο όπου το 500 π.Χ. εκτίθεται η έννοια της δημοκρατίας και δοκιμάζεται απέναντι σε μία ολιγαρχία, βλέπουμε ότι ο άνθρωπος τότε και τώρα παλεύει για να καθιερώσει τον εαυτό του μέσα στο κοινωνικό σύνολο. Στις εποχές που ζούμε και σε κάποιο βαθμό οι μεγάλοι μάς ελέγχουν, η έννοια της δημοκρατίας επί της ουσίας αμφισβητείται σε όλο τον κόσμο, άρα τίθενται τέτοια ερωτήματα. Είμαστε τελικά ελεύθεροι; Μπορούμε να έχουμε μία ατομική ελευθερία και σε ποιο βαθμό αν είναι εφικτό; Γιατί είναι αμφίβολο αν είναι εφικτό. Όλοι μιλάμε για τη δημοκρατία, αλλά οι πολλές φωνές μερικές φορές δε μπορούν να οδηγήσουν σ’ ένα σωστό αποτέλεσμα. Δηλαδή, δε μπορεί μία κοινωνία να βρει τον δρόμο της και να παράξει έργο. Σήμερα που αμφισβητείται η έννοια της δημοκρατίας, παρόλο που παγκοσμίως υποτίθεται ότι υποστηρίζεται, το έργο γίνεται πάρα πολύ διαχρονικό. Ολιγαρχία ή δημοκρατία; Αυτά είναι τα μεγάλα ερωτήματα.

-Ο Προμηθέας επανεκκινεί την ιστορία του κόσμου. Σήμερα χρειαζόμαστε μια τέτοια επανεκκίνηση;

Γ.Σ.: Πιστεύω πως είναι. Έχω την εντύπωση ότι είμαστε σε ένα τέλος εποχής τον τελευταίο καιρό και ειδικά στη χώρα μας ακόμα περισσότερο. Αλλά δεν ξέρω κατά πόσο είμαστε έτοιμοι να μάθουμε. Ζούμε σε μία κοινωνία που δεν έχει εγκαταλείψει πάρα πολύ το παλιό. Αυτό θα πάρει καιρό. Όλα είναι θέμα παιδείας.