Οι πόρτες του αμφιθεάτρου στο δεύτερο όροφο είναι κλειστές. Ιδιαίτερες φωνές που συνοδεύονται, από μία μελωδικότητα σπάνε τη σιωπή και μας ωθούν να πλησιάσουμε. Κάτι μαγικό πρόκειται να συμβεί 10-19 Ιουλίου στο Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης, υπό τη σκηνοθεσία του Ένκε Φεζολλάρι και τη μουσική του Άρη Βλάχου. Το κείμενο του Βάρναλη παίρνει ζωή. Ο Σωκράτης αναβιώνει και ο Σταμάτης Κραουνάκης, ενσαρκώνοντας το σοφιστή των σοφιστών, μας παρουσιάζει την αληθινή του απολογία. Συνοδευόμενος από τους καλλιτέχνες της Σπείρας Σπείρας -άλλοτε ως μαθητές και άλλοτε ως κατήγοροι- ο Κραουνάκης, μεταφέρει στο θεατρικό σανίδι το κείμενο του Κώστα Βάρναλη, που αν και γράφτηκε το 1931 είναι τόσο διαχρονικό. Μια πολιτική μουσική πράξη, ένα όνειρο παίρνει μορφή μπροστά μας.

Συναντηθήκαμε με τους συντελεστές της παράστασης κατά τη διάρκεια μίας πρόβας, λίγο πριν την επίσημη πρεμιέρα και συζητήσαμε με το Σταμάτη Κραουνάκη, τον Ένκε Φεζολλάρι και τον Άρη Βλάχο για το Σωκράτη, την τέχνη και όχι μόνο. Πολλοί. Αφού παρακολουθήσουν την «Αληθινή Απολογία του Σωκράτη», θα ισχυριστούν ότι ο Βάρναλης ήταν προφήτης. Κι όμως ήταν απλά ένας άνθρωπος που με βάση την προσωπική του εμπειρία, μπορούσε να καταλάβει τι  θα επακολουθήσει στο μέλλον. Ένας μέρος αυτής της μαγείας, ξεκινά κάπου εδώ για τους αναγνώστες μας. Όλα τα υπόλοιπα είναι μέρος μίας άλλης ιστορίας…

-Σας πετυχαίνουμε σε μία  ακόμη ιδιαίτερα δημιουργική περίοδο. Πριν λίγο καιρό κυκλοφόρησε ο διπλός δίσκος – βιβλίο «Η λειτουργία των πόλεων» και τελείωσαν και οι παραστάσεις «Όταν έχω εσένα» στο Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης, σημειώνοντας μεγάλη επιτυχία. Tώρα η «Αληθινή Απολογία του Σωκράτη» του Κώστα Βάρβαλη. Τι ιδιαίτερο κατά τη γνώμη σας έχει να παρουσιάσει αυτή η παράσταση;

Σ.Κραουνάκης: Το κείμενο του Βάρναλη θεωρείται μνημείο της δημοτικής γλώσσας από τους γλωσσολόγους και τους αναλυτές. Πιστεύω ότι  τη συγκεκριμένη στιγμή πρέπει να ακουστεί οπωσδήποτε. Είναι σαν να είναι γραμμένο για το τώρα, για το κάθε σαν τώρα. Πρώτα υποσυνείδητα και μετά συνειδητά όταν το μελέτησα, θεωρώ ότι είμαι το σωστό ηχείο και σαν προσωπικότητα, όχι μόνο σαν ηχητική δυνατότητα να το κατανοήσω και να το επικοινωνήσω. Την ώρα που πήρα την απόφαση  ήμουν πιο θρασύς. Πέρασα και ένα μεγάλο διάστημα φόβου στη μάχη μου με το κείμενο. Αλλά υπήρξαν δύο πράγματα, η ασφάλειά μου με τον Ένκε, ο οποίος είναι ένας άνθρωπος που έχει σοβαρή συγγένεια με αυτό που θα λέγαμε δρόμος. Είναι ένα καθαρό θέατρο δρόμου. Ο φυσικός του χώρος είναι να παιχτεί στα χώματα, για αυτό και αυτές οι 9 παραστάσεις εδώ έχουν τη λογική ότι το δοκιμάζουμε σε ένα χώρο, που μας «ασφαλίζει».  Το δεύτερο πράγμα που με σήκωσε πάρα πολύ είναι η μουσική του Άρη, οποίος έκανε δύο πολύ δύσκολα πράγματα. Μελοποίησε το κείμενο ως έχει, εκτός από 2 κομμάτια, που τα φέραμε σε στίχο για να γίνουν έμμετρα και μας έδωσε και μία μουσική η οποία εμένα στην πρόβα μου με τίναζε πάρα πολύ ψηλά. Αυτή τη στιγμή δε μπορώ να σας πω και πολλά. Είμαι τέσσερις μήνες με το βιβλίο παραμάσχαλα. Το βιβλίο μου είναι η καλύτερη μαρτυρία. Για την ηλικία μου , για τα χρόνια μου και το παρελθόν μου  είναι αρκετά τολμηρό που αποφασίζω να το επικοινωνήσω, γιατί έχει ερμηνευτεί από πολύ μεγάλους ηθοποιούς στο παρελθόν. Νομίζω ότι είναι το timing που αυτή τη στιγμή, αυτό το πράγμα πρέπει να ακουστεί και ο Σταμάτης έχει «συγγένεια» με το συγκεκριμένο, ανατρεπτικό Σωκράτη του Βάρναλη. Και ψυχική και ιδεολογική.

Ένκε Φεζολλάρι: Όταν ο Σταμάτης μου πρότεινε το κείμενο, φοβήθηκα. Καταρχήν είναι μεγάλο δώρο που εμπιστεύεται ένα νέο σκηνοθέτη. Δεύτερον,ήταν μία πρόκληση, γιατί ήταν ένα κείμενο που ο Σταμάτης θα ερμήνευε το Σωκράτη. O Σταμάτης είναι καλλιτέχνης με πολιτικό λόγο στην κοινωνία που ζούμε και στις εποχές αυτές. Είναι ο μόνος που κάνει σάτιρα και μουσικοθεατρικό, οπότε είναι ένα challenge εν γένει για ένα νέο άνθρωπο να αναμειχθεί σε αυτό το «μοχλό» του Σπείρα Σπείρα show ας πούμε , που ο Σταμάτης είναι αρχηγός και τα παιδιά είναι συνοδοιπόροι του. Και αισθάνθηκα και εγώ μαζί με τον Άρη Βλάχο, συνοδοιπόρος. Όχι ότι έρχομαι , θα κάνω τη σκηνοθεσία κλπ Ένιωσα μία ασφάλεια με το Σταμάτη και την πολιτική του στάση, και είπα οκ. Με αφορμή την προσωπικότητα του Σωκράτη, γράφει ο Βάρναλης αυτό το πράγμα. Ο Σωκράτης, τι είναι; Ένας άνθρωπος , που καταδικάζεται σε ένα πολιτειακό σύστημα όπως είναι η δημοκρατία. Πώς χειρίζονται τη δημοκρατία αυτοί οι άνθρωποι που τον κατηγορούν; Άρα πως την εκμεταλλεύονται όταν πέφτει σε λάθος χειρισμούς , τι προκύπτει; Ο Σωκράτης νομίζω είναι η συνείδηση του Έλληνα. Όλοι έχουμε μέσα μας το Σωκράτη. Θέλω να πω έχει περάσει σαν ιδέα, παρ’ολο που είναι ένας φιλόσοφος , που δεν έχει σωθεί τίποτα. Είναι μία από τις μεγάλες προσωπικότητες που δεν ξέρουμε τίποτα για αυτές, υπήρξαν, δεν υπήρξαν, τι αφήσανε  κλπ. Ο λόγος του Σταμάτη, ο χαρακτήρας  και η προσωπικότητά του από το σατυρικό στο τραγικό, από το γέλιο στο πικρόγελο, νομίζω ότι βρίσκεται σε μία ταύτιση με το κείμενο. Το 2014, 10 Ιουλίου, θα παρουσιάσουμε μία δουλειά που έχουμε δουλέψει τόσους μήνες, αλλά όλοι, ο καθένας έχει συμβάλει με τον τρόπο του.

Άρης Βλάχος: Ήταν μεγάλη μου ανησυχία, αν αυτό που θα γράψω, θα ενσωματωθεί μέσα στο έργο, θα έχει σχέση με αυτό που έχει στο μυαλό του ο Ένκε, γιατί δεν τον γνώριζα πιο πριν. Το Σταμάτη βέβαια τον ξέρω και ξέρω πώς δουλεύει. Χάρηκα πολύ όταν στις πρόβες, παρουσιάζαμε με αγωνία και άγχος τα τραγούδια και είδα ότι έχουνε αποδοχή και ότι ταιριάζουν στη συνολική σκέψη και στη γραμμή που έχουν και ο Σταμάτης και ο Ένκε. Ήταν στοίχημα για εμένα να μελοποιήσω αυτό το κείμενο του Βάρναλη. Δεν είναι απλά τραγούδια. Είναι χορικά.

Σταμάτης Κραουνάκης: Και μάλιστα είναι κείμενο. Ζέον κείμενο. Με ρυθμό βέβαια, αλλά δεν είχε να πατήσει πάνω σε ένα στίχο δεδομένο.

Άρης Βλάχος: Αυτό ήταν και το δύσκολο. Γιατί δεν ήθελα να κάνω μουσικά κάτι αόριστο. Ήθελα να έχει μία γραμμή. Μια μελωδική γραμμή. Να υπακούει σε μέτρο, σε αρμονία αυτό το πράγμα, για να μπορεί να γίνει αντιληπτό από τον κόσμο. Να μην τον κουράσει. Πιστεύω ότι έχουμε κάνει μία πάρα πολύ καλή δουλειά και με τη Σπείρα Σπείρα, η οποία δούλεψε πάρα πολύ μουσικά. Έχουμε κάνει πάρα πολύ ωραία φωνητικά. Στηρίζεται σχεδόν όλη η δουλειά πάνω στις φωνές τους, γιατί είναι ένα πιάνο και φωνές μόνο. Δεν έχουμε ορχήστρα. Έχει καθαρά ελληνικό στοιχείο, αν και το αντιμετώπισα σαν κλασικό έργο. Για εμένα είναι καθαρά ελληνικό, δηλαδή έχει ελληνικούς δρόμους. Έχει αυτό το ύφος.

-Γιατί επιλέξατε να ανεβάσετε αυτό το έργο και ποια ήταν η μεγαλύτερη πρόκληση που κληθήκατε να αντιμετωπίσετε;

Σταμάτης Κραουνάκης: Καταρχήν το έργο γράφεται το 1931. Είμαστε στην εποχή όπου συλλαμβάνονται οι κομμουνιστές. Του Ιδιώνυμου, για όσους ξέρουνε, και του Καλπακίου, όπως μας είπε εδώ η θεατρολόγος μας, η Νάταλι Μινιώτη. Πριν εντρυφήσω στις λεπτομέρειες και κυρίως στη γλώσσα του κειμένου, είχα ένα πολύ μεγάλο πρόβλημα. Ο Άρης με το ταλέντο του και το ένστικτό του κρατώντας τη γλώσσα του Βάρναλη, κατάφερε να κάνει ένα πολύ σύγχρονο έργο. Θα έλεγα ότι είναι ελληνική σουίτα. Από έναν άνθρωπο που είναι τριαντάρης το 2014, δηλαδή που δεν έχει την ιστορική ζωή για να πάει με το ένστικτό του και με το ταλέντο του, για εμένα το μεγάλο πρόβλημα ήταν η γλώσσα. Δηλαδή πώς αυτή η υπερβολική δημοτική του 1931 του Βάρναλη, ενός μεγάλου λαϊκού μεγάλου ποιητή, στο στόμα ενός σημερινού διαχειριστή της , θα μπορούσε να γίνει ένα σκηνικό εργαλείο. Μιλώντας με τον Ένκε για το πώς ερμηνεύεται αυτή τη στιγμή αυτή η γλώσσα, για να μην ακούγεται ας μου επιτραπεί ο όρος «παλιά», άρχισα λοιπόν να δοκιμάζω στις πρόβες αυτή την υπερβολική παλαιά δημοτική, να είναι το ειρωνικό στοιχείο, το στοιχείο της κοροϊδίας. Ο Βάρναλης δεν αναφέρει πουθενά τη λέξη ειρωνεία. Αναφέρει τη λέξη κοροϊδία. «Σας έγδερνα με τη σοφία μου» λέει. Δηλαδή την κοροϊδία. Έπειτα πάνω από 7 φορές μέσα στο κείμενο ο ήρωάς μας λέει με διαφορετικούς τρόπους «Είχα περισσότερο μυαλό από εσάς». Που τι μας λέει αυτό; Ένας άνθρωπος που είχε την ευφυΐα, αυξημένη περισσότερο από το μέσο όρο, ήταν επικίνδυνος. Λοιπόν, χρησιμοποιώντας τη γλώσσα του Βάρναλη σαν ειρωνική γλώσσα του ήρωα Σωκράτη, ήρθαμε στα ζύγια μας. Ξαφνικά όλα ακούγονται φυσιολογικά.  Και ακόμα αυτό το κείμενο δεν νικιέται, όσο καιρό καταπιάνεσαι με αυτό, να πεις το ξέρω. Ξεκίνησα από αυτό και θέλω να κλειδώσω με αυτό. Αποκαταστάθηκε μέσα μου, γιατί τα χρόνια του lifestyle μας απομάκρυναν αυτά τα μεγέθη. Σε αυτή την ηλικία ξανάνθισε και εκτίμησα ξανά έναν ποιητή που δεν τον είχα στους πέντε πρώτους μου. Είναι ένα μέγιστο κείμενο. Με ανθρώπους της τέχνης και των γραμμάτων που μίλησα, και με το φίλο μου το Σαραντάκο, ο οποίος είναι ένας ιδιαίτερος γλωσσολόγος με μανία για  τη γλώσσα, μου λέει «Κάνεις το μνημείο της δημοτικής». Θεωρείται ίσως το καλύτερο πεζό κείμενο της δημοτικής. Αυτό δεν το ήξερα. Πρέπει να σας πω ότι ξεκίνησα με ένα όνειρο που είδα το 2011. Το καλοκαίρι του 2011, μετά από μία συναυλία μας με τα παιδιά στο Ηράκλειο, είδα στον ύπνο μου ότι έπαιζα το Σωκράτη. Ξύπνησα το πρωί, κατέβασα το πρώτο κεφάλαιο από το ίντερνετ και είπα να το κάνω. Πέρναγε και ο καιρός, φέτος ένιωσα ότι έσφιγγαν τα λουριά. Νομίζω ότι καταθέτουμε όλοι μαζί και αυτή η τριάδα που είμαστε εδώ τώρα κάτι στην παραστασιακή ιστορία της απολογίας του Σωκράτη του Βάρναλη. Η σάτιρα και το δραματικό στοιχείο είναι αμφίρροπα. Ο Άρης έχει γράψει μία μουσική η οποία τον εισάγει πολύ δυναμικά, στους πολύ σοβαρούς θεατρικούς μας Έλληνες συνθέτες. Καμαρώνω πολύ που μας έδωσε αυτό το έργο. Και κυρίως το μήνυμα. Εκεί είναι το ζουμί. Δεν είναι αυτό που ζούμε δημοκρατία.

Ένκε Φεζολλάρι: Είναι χρέος και ο Σταμάτης νιώθει αυτό το χρέος. Και εγώ αυτό κρατάω από αυτή τη δουλειά. Ο Σταμάτης τόσα χρόνια θέτει ένα ερωτηματικό. Και αυτό πρέπει να κάνει το θέατρο. Να θέτει ερωτήματα στο θεατή και ο καθένας να βρίσκει απαντήσεις και όχι λύσεις.  Και με αυτή την πράξη γιατί είναι μία πολιτική- μουσικοθεατρική- σατυρική πράξη, εμένα αυτό με προβλημάτισε. Μπήκα λοιπόν στη διαδικασία να σκεφτώ, το ποιος είναι ο πολίτης, επειδή αυτό το κείμενο ασχολείται με αυτή την έννοια του πολίτη. Του πολίτη και στην αρχαία παράδοση  με την αθηναϊκή δημοκρατία του Περικλή αλλά και του  πολίτη στο σήμερα. Η παράσταση θα θέσει πολλά ερωτηματικά, πέραν της συγκίνησης και του γέλιου που θα βγάλει. Αυτός είναι νομίζω και ο στόχος μας. Φεύγοντας ο θεατής από εδώ θέλουμε να πιστεύουμε ότι θα σκεφτεί την ψήφο του… Δεν πάμε να κάνουμε κάτι διδασκαλίστικο. Είναι μία απολογία, ένα ρεσιτάλ ερμηνείας από το Σταμάτη και το τονίζω αυτό. Είναι μεγάλο το στοίχημα.  Είναι ρίσκο αυτό το κείμενο. Σου κόβονται τα πόδια.  Έχεις να αντιπαλέψεις τη δημοτική γλώσσα, ιδιωματισμούς, αρβανίτικα, τούρκικες λέξεις. Χρειάζεσαι ένα γλωσσάρι. Επίσης σκεπτόμενοι και την εποχή και τοποθετώντας το στο άχρονο, το κείμενο γίνεται επίκαιρο, όχι όμως με την έννοια του μεταμοντέρνου. Τι σημαίνει Σωκράτης; Η αλογόμυγα που μπαίνει στη συνείδηση. Η αλογόμυγα στα ρουθούνια των ανθρώπων που τους ταρακουνάει τις συνειδήσεις. Νομίζω αυτός είναι ο Σωκράτης και έτσι τον καταδίκασαν.

-Στην παράσταση το κοινό είναι οι κατήγοροι του Σωκράτη…

Ένκε Φεζολλάρι: Και όχι μόνο οι κατήγοροι. Είναι ο λαός, γιατί ο Βάρναλης κάνει μία επίθεση στο λαό. Προσπαθεί να τον αφυπνίσει. Ο Βάρναλης δε χαρίζεται στο λαό και του λέει να ξυπνήσει. Η φύση και οι θεοί δεν είπαν ότι είστε γεννημένοι σκλάβοι

Σταμάτης Κραουνάκης: Ο Βάρναλης όταν εξηγεί τη φιλοσοφία του έχει βρει μία διατύπωση και λέει το εξής «Τα τυφλά κινήματα της ψυχής, άμα πιάσεις να τα κάνεις προστάγματα της λογικής, δηλαδή να τα μεταφέρεις απ’ την ασύνειδη μίμηση και συνήθεια στη φωτισμένη σκέψη και βούληση, πάει τα σκότωσες!». Αυτό για εμένα είναι κώδικας αισθήματος για το πώς η σύγχρονη ζωή διέλυσε μέσα μας την ουσία του ενστίκτου, δηλαδή τι είναι αυτό που μας κάνει χωρίς να σκεφτούμε να ερωτευτούμε, να φάμε, να ζήσουμε και όλα μπαίνουν σε μία διαδικασία συμφέροντος, που γίνεται επιθυμία και χάνουμε την ουσία της ύπαρξής μας μέσα σε μία απανωτή βλακώδη μετάφραση ιδεών. Εκεί για εμένα ίσως να είναι το πιο δυνατό σημείο. Επίσης λέει κάπου τι κακό έκανε με τη διδασκαλία του. Λέει «στράβωνα το κορόιδο και έτσι ωφελούσα το καθεστώς της αδικίας. Με το κεντρί της φιλοσοφίας μου παρέλυα τη σπονδυλική στήλη των ανθρώπων που δεν ήξερα γράμματα. Ασφάλιζα το χαροκόπι των έξυπνων.».  Ο Σωκράτης του Βάρναλη την κανιβαλίζει τη φιλοσοφία του. «Δεν ήμουν φιλόσοφος. Δεν είχα κανένα ναό της σκέψης. Είχα μια μέθοδο σκέψης. Οι Δελφοί δε με έβαλαν ποτέ δίπλα στους μεγάλους φιλοσόφους. Με έβαλαν στους ποιητές.». Αυτό που έχει σημασία πάνω από όλα αυτή τη στιγμή είναι ο λόγος και το σχήμα αυτής της υπόθεσης είναι κάτι να πεις στον ταλαιπωρημένο μας κόσμο, τους πατριώτες μας.

-Υπάρχει ηθική αποκατάσταση για το Σωκράτη;

Σ.Κραουνάκης: Το λέει και το έργο: «Οι Χριστιανοί θα πατήσουν στη διδασκαλία μου. Θα με έχουν εικόνισμα». Είναι 2-3 σημεία τα οποία με στέλνουνε «Ήταν γέννημα της κόλασης το δαιμόνιό μου, που ταμπουρώθηκε στην ψυχή μου για να σας βάλει τρικλοποδιές. Ήταν η παμπάλαια συνείδηση του κοπαδιού, η προπατορική σκλαβιά που δενε την ψυχή μου με τις δικές σας για να τις κρατά ολόρθες». «Όλα σας τα ζακόνια γραμμένα και άγραφα. Φόβος των θεών, σεβασμός των νόμων, αγάπη του καλού και ανδρισμός σέπονται. Ψοφίμια, τούμπανα μέσα στο βάραθρο, η γροθιά των σκοτωμένων σκλάβων». Είναι 2-3 πράγματα μέσα στο κείμενο που φωτίζουν τέτοια ουσία αλήθειας για το τι έχει τραβήξει ο λαός μας. Αυτή τη στιγμή το κείμενο είναι πιο επίκαιρο από ποτέ. «Η δημοκρατία σας είναι μια μασκαρεμένη τυραννία». «Δε φοβηθήκατε με το Σωκράτη. Τους άλλους θέλατε να φοβίσετε με το θάνατό του.» «Δε με σκοτώνεται για να μάθουν τα παιδιά σας την αρετή, αλλά για να μάθουν να φοβούνται τη δημοκρατία». Ο Σωκράτης ήταν πολύ εγωιστής. Ήταν ένας άνθρωπος που έχει αποφασίσει λίγο πριν πεθάνει, να τους κάνει «φέτες» με τα λόγια του.

-Και το «Γλεντάω και φραίνομαι να σας δαγκώνω», μπορεί να ισχύσει και σήμερα;

Σ.Κραουνάκης: Ένας άνθρωπος που είναι στα πρόθυρα να πιει το δηλητήριο και λέει «Με πειράζει που είναι καλοκαίρι γιατί το καλοκαίρια από τα κανάλια των δοντιών κατεβαίνουνε φαρμάκια και θες να δαγκώσεις. Αν ήταν χειμώνας δε θα με ένοιαζε»… είναι φοβερό. Έχω μείνει με τον αγαπημένο μας Βάρναλη. Ήταν φαίνεται αυτό το υποσυνείδητο όνειρο που με έστειλε σε αυτό το διάβασμα.

-«Λεύτεροι πολίτες δικιά μας η πατρίδα μα τίποτα δικό μας μέσα σε αυτή όλα ξένα». Υπήρξε ποτέ δική μας η πατρίδα;

Σταμάτης Κραουνάκης: Τα τελευταία χρόνια μας παλαβώσανε πολύ με το θέμα της ιδιοκτησίας, που ξεχάσαμε τι δεν είναι δικό μας. Νομίζαμε ότι όλα είναι δικά μας. Θυμάμαι τη μάνα μου που έλεγε στον πατέρα μου, όταν ερχόταν το Σάββατο με το πορτοφόλι γεμάτο χιλιάρικα «Μη χαίρεσαι! Σκέψου πόσα από αυτά είναι αληθινά δικά σου». Αυτό ίσχυε πάντα. Επειδή είναι γεμάτο το πορτοφόλι μας, δεν είναι όλα δικά μας. Θα δώσεις την εφορία, για το ηλεκτρικό σου κλπ και αν κάτσεις και αφαιρέσεις είσαι μείον. Υπάρχει ένας μεγάλος μονόλογος σε ένα άλλο έργο, στον «Χαρτοπαίκτη» του Χουρμούζη, που κάθεται ο τύπος πριν αυτοκτονήσει στο τέλος και κάνει ένα λογαριασμό από τις ώρες τις συνολικές του βίου μας ποιες είναι οι αληθινές που ζει κανείς. Και του βγαίνει μείον.

-Μιλήστε μας για τον Ένκε Φεζολλάρι.

Σταμάτης Κραουνάκης: Αυτό πρώτον, είναι ένα εγχείρημα που πρέπει να έχεις – και εγώ σαν προσωπικότητα το χρειάζομαι πολύ αυτό- κάποιον να σου πει το όχι. Τι να μην κάνω. Γιατί μπορώ να προσφέρω. Έχω ιδέες και από τη μελέτη μου βρήκα πράγματα και στις πρόβες πρότεινα συνέχεια τρόπους. Εκείνο που ήθελα ήταν κάποιος να πει αυτό το κρατάς, αυτό δε χρειάζεται. Δεύτερον, επειδή ο Ένκε είναι από την Αλβανία και έχει μεγαλώσει φτωχά, κατανοεί νοήματα που ένας μεμονωμένα διανοούμενος σκηνοθέτης δε θα τα λάμβανε υπόψην του. Η πείνα. Ο έρωτας. Λέει κάποια στιγμή ο Βάρναλης στο Σωκράτη «Τέτοιες αλήθειες έβγαζε από την ψυχή του κοπαδιού. Αλήθειες που κατανταίνουνε με τον καιρό ψυχόρμητα πιο δυνατά και από την πείνα και από τον έρωτα». Ήταν ένας μικρός μάγος για την κοινωνία την τότε.

-Κατά τη γνώμη σας ποιο είναι το πιο σημαντικό σημείο της παράστασης;

Σ.Κραουνάκης: Το φινάλε. Το φινάλε εκεί που οδηγείται πια με την ελευθερία του. Τώρα θα το πιω το φαρμάκι και δεν παν να γαμηθούν όλα. Έβαλα μία φράση από το βιβλίο της Γουίλσον. Αναφέρεται και στις 3 μαρτυρίες και στον Ξενοφώντα και στον Πλάτωνα, κάποια στιγμή στον Κρίτωνα είπε λέει «Χρωστάμε και έναν κόκορα στον Ασκληπιό», μόλις ήπιε το κώνειο. Και ψάχνονται οι ιστοριοδίφες και οι αναλυτές, γιατί το είπε αυτό. Και η κοπέλα αυτή δίνει μία εξήγηση, η οποία μου άρεσε εμένα, ότι επειδή στον Ασκληπιό τάζανε οι έγκυες γυναίκες για να έρθει καλά η γέννα, είπε αυτό το πράγμα. Γιατί ψαχτήκανε και δεν είχανε  τάξει ποτέ στην παρέα κανένα κόκορα στον Ασκληπιό. Και αυτό το λέει ο Σωκράτης με την έννοια ότι «Εγώ θα γεννήσω το θάνατό μου». Το κώνειο δρα από τα πόδια προς τα πάνω. Όταν το κώνειο έφτασε στα γεννητικά όργανα και κατάλαβε ότι πεθαίνει είπε αυτή τη φράση «Χρωστάμε έναν κόκορα στον Ασκληπιό» και την έβαλα αυτή τη φράση.  Χρωστάμε έναν κόκορα στον Ασκληπιό, σαν τις γκαστρωμένες για να πάει καλά η γέννα τους.

-Η παράσταση είναι αφιερωμένη στη μνήμη του συναδέλφου σας Μπάμπη Γούσια

Σ.Κραουνάκης: Ο Μπάμπης ήταν ο πρώτος άνθρωπος με τον οποίο είχα μιλήσει για το ανέβασμα. Ο πρώτος άνθρωπος από την ομάδα, γιατί ήταν ο μεγαλύτερος. Ήταν ένας από τους πολύ καλούς μας ηθοποιούς. Πήγαινε για να σκηνοθετήσει πια. Ήδη στο παιδικό ήταν βοηθός μου. Αλλά μας τον πήρανε οι ουρανοί.

-Ένα μήνυμα για τους αναγνώστες μας

Σ.Κραουνάκης: Πάμε από την αρχή. Δεν υπάρχει παρελθόν. Είναι το μόνο που μπορεί να μας σηκώσει. Που αυτό σημαίνει ότι μπορεί να χρειαστεί να ξαναβρούμε την αληθινή οικογένειά μας. Όποιος παραμείνει να κοιτάζει πού ανήκε δεν έχει φως μπροστά του. Πάμε από την αρχή, με οποιοδήποτε κόστος

Η παράσταση «Η Αληθινή Απολογία του Σωκράτη» θα παίζεται στο Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης μέχρι τις 19 Ιουλίου 2014.

Η συνέντευξη δημοσιεύτηκε τον Ιούλιο του 2014