Στα τέλη του Ελληνικού εμφυλίου πολέμου, μια ομάδα ανταρτών αναλαμβάνει μετά από σχετική εντολή του Γενικού Αρχηγείου να μεταφέρει, περνώντας μέσα από εχθρικό έδαφος, ένα κιβώτιο αγνώστου περιεχομένου, με παραλήπτες τη διοίκηση μιας ανταρτοκρατούμενης πόλης. Στη διάρκεια της αποστολής η ομάδα αρχίζει να χάνει τα μέλη της σταδιακά μέχρι που τελικά σώζεται ένας μόνο αντάρτης, ο οποίος τελικά κατορθώνει να παραδώσει το κιβώτιο. Όταν όμως φτάνει στον προορισμό του, διαπιστώνεται πως είναι άδειο και ο αντάρτης φυλακίζεται από τους άλλους συντρόφους του ως δολιοφθορέας. Σε μια συγκλονιστική προσπάθεια να αποδείξει την αθωότητά του, ο ήρωας αρχίζει να συντάσσει αναφορές στον ανακριτή, όπου δεν διστάζει να εξηγεί και να ερμηνεύει, το νόημα της παράδοξης αποστολής τους. Ο συντάκτης των αναφορών δεν γνωρίζει τίποτα για την ταυτότητα του ανακριτή ούτε για τους δεσμώτες του, ούτε αν ο ανακριτής διαβάζει τα όσα του γράφει.
Ο Φώτης Μακρής ερμηνεύει, σε έναν συγκλονιστικό μονόλογο, τον ταραγμένο αυτόν ήρωα που σταδιακά αμφισβητεί κάθε είδους πεποίθηση. Το «Κιβώτιο», είναι το μοναδικό μυθιστόρημα του Άρη Αλεξάνδρου και έχει χαρακτηριστεί ένα από τα σημαντικότερα κείμενα της Νεοελληνικής λογοτεχνίας. Το έργο ερμηνεύθηκε από αλληγορία για τον εμφύλιο και ως καταγγελία ενάντια σε κάθε είδους εξουσία, αλλά και ως ένα σχόλιο στον δυτικό πολιτισμό.
Λίγο πριν πέσει η αυλαία για το «Κιβώτιο» , το οποίο ανέβηκε για τέταρτη συνεχή χρονιά στο Studio Μαυρομιχάλη, σημειώνοντας επιτυχία, μιλήσαμε με το σκηνοθέτη και ηθοποιό Φώτη Μακρή για το έργο, αλλά και τα ερωτήματα που γεννά μέχρι και σήμερα.
-To “Κιβώτιο” ανεβαίνει για τέταρτη συνεχή χρονιά στο Studio Μαυρομιχάλη εν είδη μονολόγου. Σε ποια στοιχεία του έργου οφείλεται αυτή η μεγάλη ανταπόκριση του κοινού;
Φ.Μ.: Πρώτα απ’ όλα στο συγκλονιστικό κείμενο του Άρη Αλεξάνδρου. Μην ξεχνάτε ότι μιλάμε για ένα από τα τρία καλύτερα μυθιστορήματα που έχουν γραφτεί στην χώρα μας τον εικοστό αιώνα. Τα θέματα που θίγει ο Αλεξάνδρου ( πολιτικά και υπαρξιακά αδιέξοδα ) φαντάζουν εξαιρετικά επίκαιρα και όπως είναι λογικό προκαλούν το ενδιαφέρον του κοινού. Εδώ, επιτρέψτε μου να κάνω μια μικρή επισήμανση. Είναι ιδιαίτερα ελπιδοφόρο που τέτοια κείμενα καταφέρνουν να συγκεντρώσουν τόσες χιλιάδες θεατές. Αποδεικνύεται περίτρανα ότι υπάρχει ένα αρκετό μεγάλο κοινό, που διαβάζει, σκέφτεται και ψάχνει. Και ότι αυτό που κάποιοι επιτήδειοι προσπαθούν να μας πλασάρουν, ότι τάχα ο κόσμος θέλει κάτι ανάλαφρο για να ξεσκάσει (να μην σκέφτεται;), είναι απολύτως αναληθές και φυσικά εξυπηρετεί τους γνωστούς σκοπούς της κάθε εξουσίας, που δεν θέλει με τίποτα σκεπτόμενους πολίτες. Από κει και πέρα, φαντάζομαι ότι η επιτυχία της παράστασης οφείλεται και στην σκηνοθετική και υποκριτική μου προσέγγιση, αλλά γι’ αυτό δεν μπορώ να μιλήσω εγώ, το αφήνω σε σας και στο κοινό.
-Πώς προσεγγίσατε σκηνοθετικά- δραματουργικά το «Κιβώτιο»;
Φ.Μ.: Μαζί με την Κλεοπάτρα Τολόγκου που ήταν μαζί μου στην σκηνοθεσία, προσπαθήσαμε από ένα κείμενο 300 σελίδων να βγάλουμε μια παράσταση 35 σελίδων. Η προσπάθεια αυτή είχε 2 βασικούς στόχους. Πρώτον, να μπορεί να παρακολουθήσει κάποιος την παράσταση χωρίς να έχει διαβάσει υποχρεωτικά το μυθιστόρημα και δεύτερον, να κρατήσουμε όσο μπορούμε το πνεύμα και τα κυρίαρχα θέματα που εξετάζει ο Αλεξάνδρου. Γι’ αυτό το λόγο, στο πρώτο μέρος της παράστασης παρακολουθούμε έναν σκελετό της υπόθεσης, όπου ο θεατής μπορεί και καταλαβαίνει την ιστορία του βιβλίου και στο δεύτερο μέρος της παράστασης παρακολουθούμε το μεγαλύτερο μέρος από το τελευταίο κεφάλαιο του βιβλίου, όπου όλα τα θέματα του έργου αναπτύσσονται με ιδιαίτερη σφοδρότητα και συμπύκνωση ( χαρακτηριστικό του τελευταίου κεφαλαίου του βιβλίου είναι ότι πρόκειται για 36 σελίδες χωρίς τελεία! ).
-Στο έργο υποδύεστε το μοναδικό επιζόντα μίας 40μελούς ομάδας επίλεκτων αγωνιστών, που καταφέρνει να παραδώσει το αγνώστων στοιχείων κιβώτιο στον προορισμό του. Πώς αντιδρά όταν κατηγορείται για δολιοφθορά και φυλακίζεται;
Φ.Μ.: Αρχικά υπερασπίζεται φυσικά τον εαυτό του πιστεύοντας ότι απολογείται σε συντρόφους του. Στην συνέχεια, καθώς κανένας δεν αντιδρά στις καταθέσεις του, αρχίζει να αμφιβάλει αν απολογείται σε συντρόφους του και στο τέλος, αδιαφορεί πλέον για το που αναφέρεται και ξεκινά μια εκ βαθέων αναζήτηση του εαυτού του και του σκοπού της αποστολής του.
-Ποια ερωτήματα γεννά η ιστορία του κιβώτιου;
Φ.Μ.: Γεννάει ερωτήματα πολιτικά και υπαρξιακά. Θέτει ερωτήματα για την αριστερά και του πως αυτή μπορεί να δώσει λύσεις στα προβλήματα της κοινωνίας. Για το πώς θα κατορθώσει να νικήσει τις αδυναμίες της ώστε να μπορέσει να σταθεί μια αξιόπιστη εναλλακτική διέξοδος στην λαίλαπα του καπιταλισμού και του νεοφιλελευθερισμού. Θέτει ερωτήματα για τη θέση του ατόμου μέσα σε αυτή την αριστερά και το πώς θα αυτή η θέση θα είναι θέση αξιοπρέπειας, δημιουργίας και παρέμβασης. Και τέλος, μέσα από αυτά τα ερωτήματα, ο Αλεξάνδρου φτάνει στα υπαρξιακά αδιέξοδα του σύγχρονου ανθρώπου και στην προσπάθειά του να νοηματοδοτήσει την ίδια του την ύπαρξη.
-Το «Κιβώτιο» έχει δεχθεί διάφορες ερμηνείες, όπως πχ. αλληγορία για τον εμφύλιο, καταγγελία ενάντια σε κάθε είδους εξουσία, σχόλιο στο δυτικό κόσμο κ.ά. Εσείς, πώς θα ερμηνεύατε το έργο;
Φ.Μ.: Ένα βαθύτατα πολιτικό και υπαρξιακό μυθιστόρημα που αναζητά τη σχέση πολιτικής και ατόμου και τον τρόπο που αυτή η σχέση θα έρθει σε πλήρη ισορροπία για το καλό του ατόμου και του συνόλου. Φυσικά και ισχύουν και όλες οι ερμηνείες που αναφέρατε, καθώς και πολλές ακόμα. Εξάλλου, αυτό είναι το κύριο χαρακτηριστικό ενός αριστουργήματος: Έχει τόσες ερμηνείες, όσοι και οι αναγνώστες του!
-Γύρω από την ιστορία του κιβωτίου, έχει ξεκινήσει ένας διάλογος μεταξύ κοινού και ανθρώπων των γραμμάτων και των τεχνών. Σε αυτές τις συζητήσεις ποιες είναι οι πιο κρίσιμες ερωτήσεις που έχουν τεθεί;
Φ.Μ.: Η βασικότερη φυσικά είναι τι συμβολίζει το άδειο Κιβώτιο Όπως καταλαβαίνετε οι απαντήσεις σε αυτή την ερώτηση είναι πάρα πολλές. Η αμέσως επόμενη ερώτηση είναι αν αξίζει κανείς να μάχεται για κάτι, χωρίς να γνωρίζει όλες τις παραμέτρους. Φυσικά οι ερωτήσεις αρχίζουν να ξεφεύγουν από τα στενά όρια του βιβλίου και να πηγαίνουν σε θέματα που αφορούν άμεσα τη ζωή μας τώρα. Πού βαδίζει η αριστερά, αν η κυβέρνηση που μας κυβερνά αυτή την στιγμή είναι κυβέρνηση αριστεράς, πώς μπορούμε να ξεπεράσουμε την βαθύτατη οικονομική και κοινωνική κρίση που διανύουμε κ.λ.π. Είναι απίστευτο το πώς ένα βιβλίο που εκδόθηκε το 1974, μπορεί να προκαλέσει τόσα ερωτήματα και τόσους προβληματισμούς για τη ζωή μας εν έτη 2019.
-Φέτος συμπληρώνονται αισίως 10 χρόνια λειτουργίας του studio Μαυρομιχάλη. Τι διδαχτήκατε μέσα σε αυτή τη δεκαετία όσον αφορά το θέατρο εν καιρώ κρίσης;
Φ.Μ.: Ότι όσο πατάς γερά στα πόδια σου και αντιμετωπίζεις το θέατρο με σοβαρότητα, και ειλικρίνεια, καμία κρίση δεν μπορεί να το νικήσει. Το θέατρο υπήρξε σε περιόδους πολύ χειρότερες από αυτές που περνάμε τώρα. Να σας θυμίσω ότι ο δάσκαλός μου ο Κάρολος Κουν, ξεκίνησε να κάνει θέατρο μέσα στην κατοχή! Ο μόνος κίνδυνος προέρχεται από εμάς τους ίδιους τους ανθρώπους του θεάτρου. Αν πάψουμε να μελετάμε, να αφουγκραζόμαστε την κοινωνία, να ρισκάρουμε και να προτείνουμε νέες ιδέες και προσπαθούμε μόνο να «χαϊδέψουμε» κάποια αυτιά και κάποια χαμερπή ένστικτα, τότε ναι, ίσως το θέατρο να κινδυνέψει.
Το «Κιβώτιο» του Άρη Αλεξάνδρου, θα παρουσιάζεται στο Studio Μαυρομιχάλη μέχρι την Παρασκευή 19 Απριλίου 2019. Περισσότερες πληροφορίες για την παράσταση αναζητήστε στο: