«Σ' αυτή την πολύπαθη πόλη την Καισαριανή, δεν έζησαν τρανοί αφεντάδες ούτε χτυπητά ονόματα της τέχνης, των γραμμάτων, της πολιτικής. Με τον ερχομό των προσφύγων στα 1922 περίσσεψε η αθλιότητα και η δυστυχία. Αντίσκηνα και παραγκιά. Πολυτέλεια τα πλινθόκτιστα. Προχθές που αναπολούσαμε με ένα φίλο τα παλιά, έλεγε και ξανάλεγε, Αλήθεια, πώς ζήσαμε μέσα σε τόση αθλιότητα, σε τόση βρώμα, τόσες αρρώστιες... Βέβαια, σήμερα ελάχιστοι ζουν από τα παιδιά εκείνης της εποχής. Τα περιστατικά που θα αφηγηθώ είναι πέρα για πέρα αληθινά. Φυσικά, τίποτα δεν ωραιοποιώ, αλλά δε θα βάλουμε δα και τα κλάμματα για την όποια ζωή περάσαμε». Με αυτές τις προτάσεις ξεκινά να αφηγείται την ιστορία του στο βιβλίο του «Καισαριανή, μια ηρωική πόλη με ήρωες αφανείς», ο Θόδωρος Κουλίτσος.

Σήμερα, Παρασκευή 18 Οκτωβρίου 2024 συμπληρώνονται 14 χρόνια από τον θάνατο, του αγωνιστή της Εθνικής Αντίστασης, ο οποίος ζούσε με μία σφαίρα στον εγκέφαλο από την περίοδο της Κατοχής.

Γεννημένος το 1919 στη Σμύρνη, ο μπάρμπα Θόδωρος, ή αλλιώς Κώστας Νικολαΐδης όπως ήταν το όνομα που χρησιμοποιούσε ως κάλυψη κατά την περίοδο της Κατοχής, σε ηλικία 3 ετών περίπου έγινε αυτόπτης μάρτυρας της Μικρασιατικής Καταστροφής. Καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του, προσπαθούσε να μεταδώσει την ιστορία της Καισαριανής στις επόμενες γενιές. Ήταν ο κύριος με την τραγιάσκα, που όσοι έχουμε μεγαλώσει στην Καισαριανή, τον συναντούσαμε στο Σκοπευτήριο και μας μιλούσε για την ιστορία του τόπου, της Κατοχής, μα πάνω από όλα για την αληθινή ιστορία, τη μη ωραιοποιημένη, που δεν μπορείς να βρεις στα σχολιά εγχειρίδια. Και αυτό έκανε μέχρι και την τελευταία στιγμή, γιατί ο Κουλίτσος δεν έλεγε την ιστορία βασιζόμενος σε κάποια βιβλιογραφία. Ήταν ο ίδιος μέρος αυτής.

«Αν έλθεις φίλε στην Καισαριανή, μην πλανηθείς από τους θρύλους του Υμηττού και τ' αρώματα από τ' αγριολούλουδα. Αλλά έλα να σε σεργιανίσουμε εμείς στις δεκαπέντε αναθηματικές πλάκες που έστησε το Δημαρχείο εκεί που πέσανε τα παλληκάρια και στο Θυσιαστήριο της Λευτεριάς που οι δολοφόνοι της ΕΣ- ΕΣ εξετέλεσαν πάνω από 700 πατριώτες. Κράτα φίλε ένα κόκκινο γαρύφαλλο και ακούμπησέ το όπου θες. Εδώ τα χώματα είναι αγιασμένα», ανέφερε ο ίδιος.

Αγωνιστής της Εθνικής Αντίστασης, Καπετάνιος του ΕΛΑΣ της Καισαριανής, στις 21 Απριλίου 1944 τραυματίστηκε σοβαρά από τους Γερμανούς έξω από το 1ο Δημοτικό Σχολείο Καισαριανής. Από τότε μέχρι και τις 18 Οκτωβρίου 2010, κουβαλούσε τη χαριστική βολή των Γερμανών και ζούσε με μία σφαίρα καρφωμένη στον εγκέφαλο, έχοντας σώας τας φρένας.

«… Ένας μικρός λαός βρέθηκε να αντιστέκεται σε μία παντοδύναμη αυτοκρατορία. Καταρχήν, έτσι έγινε το ΕΑΜ. Ο Λευτέρης Αποστόλου που ήταν γραμματέας του ΕΑΜ… ήταν ένας πολύ ευφυής άνθρωπος και πολύ τολμηρός. Απευθύνθηκε στην αρχή στους ηγέτες των μεγάλων κομμάτων. Στο φιλελεύθερο και στο λαϊκό κόμμα. Αυτοί δεν ήθελαν να πολεμήσουν και έτσι έμειναν μόνοι τους και απευθύνθηκαν σε μικρά κόμματα, στο Σβώλο, στο Τσιριμώκο, στον Αγγελόπουλο, οι οποίοι βέβαια ήταν αξιόλογοι άνθρωποι, αλλά δεν είχαν την πολιτική πρόσβαση που είχαν οι άλλοι. Όμως δεχθήκαν να μπουν στο ΕΑΜ. Και το ΕΑΜ έγινε μια μαζική οργάνωση. Κάθε φορά που καλούσαν (σ.σ. οι Γερμανοί) να μαζευτούν άνθρωποι από 16 χρονών μέχρι 50, η Καισαριανή έχει μια κεντρική λεωφόρο, την Εθνική Αντιστάσεως, που έδινε εύκολη πρόσβαση στον ΕΛΑΣ, που υπήρχε τότε, να εμποδίσει αυτόν τον κόσμο για να πάει να παραδοθεί…», μου είχε αφηγηθεί μεταξύ άλλων ο μπάρμπα Θόδωρος Κουλίτσος, στην τελευταία του αδημοσίευτη συνέντευξη.

Ο μπάρμπα Θόδωρος δεν φοβόταν τον θάνατο, γιατί τον είχε αντικρύσει. Αυτό που τον τρόμαζε όμως, ήταν η ιδέα της λήθης και της «διαγραφής» της ιστορίας. Μίας ιστορίας που δεν έχει κανένα κομματικό πρόσημο και είναι η παρακαταθήκη των προηγούμενων γενεών για τις επόμενες. Ο μπάρμπα Θόδωρος δεν αποδεχόταν ποτέ τον χαρακτηρισμό του ήρωα, μιας και για εκείνον όλη η Καισαριανή ήταν ηρωική. Και σε αυτό είχε δίκιο, γιατί οι ήρωες είναι πάντα αφανείς. Στέκονται δίπλα μας χωρίς να τους αντιλαμβανόμαστε. Ένας τέτοιος ήρωας ήταν και ο μπάρμπα Θόδωρος, όχι μόνο γιατί βρέθηκε στην πρώτη γραμμή του πυρός, αλλά γιατί κατάφερε να ξεπεράσει το τραύμα, τον πόνο, τις κακουχίες, τις εξορίες, την εκτέλεση και να νικήσει τη λησμονιά.

Ράνια Παπαδοπούλου
Υποψήφια διδάκτωρ Πολιτικών Επιστημών και Ιστορίας, 
Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης