Η εθελοντική ομάδα δασοπροστασίας του Δήμου Καισαριανής ιδρύθηκε το 1985 με πρωτοβουλία του κ Σάκη Εξαρχόπουλου και τριών ακόμα μελών, και την υποστήριξη του Επίτιμου Δημάρχου Καισαριανής, κυρίου Παναγιώτη Μακρή.  Ο σκοπός της είναι να  περιφρουρεί το Δάσος του Υμηττού για τον έγκαιρο εντοπισμό και την αναγγελία της φωτιάς, αλλά και τη γρήγορη προσβολή της με τη βοήθεια της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας. «Σκοπός μας είναι να προστατέψουμε το δάσος, που είναι κοινωνικό αγαθό και όχι ατομικές ιδιοκτησίες, πράγμα που αποτελεί υποχρέωση του κράτους και της πυροσβεστικής υπηρεσίας. Γιατί υπάρχουμε;  Γιατί τους φοβόμαστε ότι κάποτε μπορεί να αδιαφορήσουν και το δάσος να καεί. Το δάσος για εμάς είναι πηγή ζωής.», επισημαίνει ο κύριος Σάκης Εξαρχόπουλος, επικεφαλής της Ομάδας Εθελοντικής Δασοπροστασίας, φανερά ανήσυχος για το μέλλον του δάσους.

 

Το μικρό κόκκινο πυροσβεστικό όχημα, καταφθάνει μετά από την περιπολία του στο βουνό. Ο Κώστας, εθελοντής από το 2004, αφού παρκάρει το όχημα έξω από το πυροφυλάκιο, κατεβαίνει και έρχεται να προστεθεί στην παρέα των εθελοντών. Κάθεται δίπλα από τον κύριο Γιάννη και αρχίζουν να συζητούν μαζί με τον κύριο Γαβριλάκη, εθελοντή δασοπροστασίας από το 2008. Και οι τρεις γνωρίζουν καλά τα καθήκοντά τους. Σύμφωνα με τον κύριο Εξαρχόπουλο, ένας εθελοντής, οφείλει να είναι συνεπής με τη βάρδια του γιατί την επιλέγει ο ίδιος. Θα πρέπει να προσέχει πολύ όταν ανεβαίνει στο βουνό και σε περίπτωση, που δει οποιοδήποτε καπνό, να ενημερώνει έγκαιρα το κέντρο, για να πάνε τα πυροσβεστικά στο σημείο, που θα τους υποδείξει και να πραγματοποιήσουν την πρώτη προσβολή φωτιάς. Εξίσου σημαντικό για ένα εθελοντή είναι να προσέχει τον εαυτό του και μετά τον εξοπλισμό του, όπως τονίζεται κατά τη διάρκεια κάθε ετήσιας εκπαίδευσης. «Φροντίζουμε οι εθελοντές να είναι εκπαιδευμένοι, ούτως ώστε να μπορούν να αξιοποιήσουν και να χρησιμοποιήσουν σωστά όλο τον εξοπλισμό που τους δίνουμε». Ο κύριος Εξαρχόπουλος τονίζει ότι καθήκον του εθελοντή είναι να γνωρίζει και να εφαρμόζει τους κανόνες ασφαλείας και κατά την επιχείρηση πυρόσβεσης να έχει αυτοπειθαρχία.

 

Η αίθουσα εκδηλώσεων του Δημαρχείου Καισαριανής, σε λίγες μέρες θα γεμίσει με απλούς πολίτες. Δε θα έρθουν για να παρακολουθήσουν κάποια παράσταση. Αυτή τη φορά θα είναι εκεί, για να λάβουν τη βασική εκπαίδευση εθελοντικής δασοπροστασίας, όπως γίνεται κάθε χρόνο στις αρχές της αντιπυρικής περιόδου. «Η βασική εκπαίδευση φέτος θα γίνει 19 Μαΐου, στη 1μμ και θα είναι διήμερη. Με αυτή την εκπαίδευση ο εθελοντής, θα αποκτήσει όλες τις γνώσεις που χρειάζεται για να μπορεί να κινηθεί στο βουνό με ασφάλεια», μας ενημερώνει ο κύριος Εξαρχόπουλος.

 

Η Βασική Εκπαίδευση, πραγματοποιείται με τη συμμετοχή του συνόλου των εθελοντών και την πολύτιμη βοήθεια του Πυροσβεστικού Σώματος, του Εθνικού Κέντρου Aμεσης Βοήθειας, της Γενικής Γραμματείας Πολιτικής Προστασίας, του Σώματος Ελλήνων Προσκόπων και Αδειούχων Ραδιοερασιτεχνών. Κατά τη διάρκεια της πρώτης μέρας , οι εθελοντές λαμβάνουν θεωρητική εκπαίδευση. Πιο συγκεκριμένα, πληροφορούνται για τη σημασία του Δάσους και τις  δασικές πυρκαγιές, τον εθελοντισμό, τη Δασοπροστασία και τον ρόλο των Εθελοντών, την Αντιπυρική νομοθεσία, τα Μέσα πυρόσβεσης και τα  ατομικά μέσα προστασίας, την  αντιμετώπιση δασικών πυρκαγιών, τα καθήκοντα παρατηρητού, τον τρόπο λειτουργίας και χρήσης ειδικών ραδιοδικτύων, τη χρήση -ανάγνωση χάρτη, τις Πρώτες βοήθειες και την οργάνωση φαρμακείου, το Σχέδιο δράσης και τους κανονισμούς ασφαλείας. Τη δεύτερη μέρα, γίνεται πρακτική εκπαίδευση στη χρήση εξοπλισμού. Η πρακτική εκπαίδευση πραγματοποιείται στις 9 το πρωί, στο στάδιο του Εθνικού Αστέρα, ακριβώς απέναντι από το τέρμα των λεωφορείων της Καισαριανής και περιλαμβάνει την εκπαίδευση σε πυροσβεστικά οχήματα, τη μεταφορά τραυματία, τη χρήση ασυρμάτου, χάρτη και πυξίδας και το χειρισμό μηχανολογικού εξοπλισμού. Αυτή την εκπαίδευση έλαβε ο Δημήτρης, ο κύριος Γιάννης, ο Κώστας και όλοι όσοι επιθυμούν να γίνουν εθελοντές δασοπροστασίας, έτσι ώστε να μπορούν να προστατέψουν σε περιπτώσεις πυρκαγιάς, πρώτα τον εαυτό τους και μετά το δάσος  «Πέρα από τη βασική εκπαίδευση, υπάρχει και η Ειδική Εκπαίδευση Πρώτης Προσβολής, που αφορά  εκείνους που συμμετέχουν σαν πληρώματα, οδηγοί και πεζοπόροι, όταν έχουμε δασική πυρκαγιά» συμπληρώνει ο κύριος Εξαρχόπουλος.

 

Όπως μας πληροφορεί η Φιλοδασική Ένωση Αθηνών, ο Υμηττός αποτελεί ένα σημαντικό οικοσύστημα με υψηλή βιοποικιλότητα και φιλοξενεί ενδημικά σπάνια είδη φυτών και ζώων. Η χλωρίδα του αποτελείται από 650 ταξινομικές μονάδες Πτεριδοφύτων και Σπερματοφύτων. Οι 54 από αυτές είναι ενδημικές της Ελλάδας, ενώ παράλληλα 59 από αυτές προστατεύονται από την ελληνική νομοθεσία και διεθνείς συμβάσεις. Μερικές από αυτές συμπεριλαμβάνονται σε καταλόγους απειλούμενων ειδών. «Στο αισθητικό δάσος Υμηττού έχουν καταγραφεί περισσότερα από 40 είδη ορχιδέων, μία από τις υψηλότερες πυκνότητες ορχεοειδών της Ευρώπης αναλογικά με την έκταση, ενώ στο βουνό μπορεί να βρει κανείς και τους ενδημικούς κρόκους και τις κενταύριες.», υπογραμμίζει η Φιλοδασική Ένωση. Το Αισθητικό δάσος του Υμηττού χαρακτηρίζεται ως ένα μωσαϊκό βλάστησης με κυρίαρχο είδος το πεύκο σε αμιγείς συστάδες ή αναμειγμένο με κυπαρίσσι και πλατύφυλλά είδη. Εξίσου πλούσια, θεωρείται και η πανίδα του Υμηττού, η οποία αποτελείται από τα τυπικά μεσογειακά είδη θηλαστικών, δύο από τα τρία είδη χερσαίων χελωνών που υπάρχουν στην Ελλάδα, ένα είδος νυχτερίδας και ερπετά. Επιπλέον, η Φιλοδασική Ένωση  αναφέρει ότι «Ο χώρος είναι επίσης, πολύ σημαντικός μεταναστευτικός σταθμός για χιλιάδες πουλιά και αποτελεί το μοναδικό σημείο στο λεκανοπέδιο που έχουν καταγραφεί μεγάλα αρπακτικά να μεταναστεύουν. Μεγάλο μέρος του βουνού είναι ενταγμένο στο Ευρωπαϊκό Δίκτυο Προστατευόμενων Περιοχών NATURA 2000, ενώ αποτελεί και Σημαντική Περιοχή για τα πουλιά της Ελλάδας. ». Και όχι μόνο! Ο κύριος Γαβριλάκης και η υπόλοιπη ομάδα δασοπροστασίας έχουν παρατηρήσει ότι πλέον ο Υμηττός αποτελεί το καταφύγιο πολλών ζώων και πουλιών, που προέρχονται από τις δασικές εκτάσεις των τριγύρω περιοχών, που κάηκαν τα προηγούμενα χρόνια. 

 

Σύμφωνα με τα δημοσιευμένα στοιχεία του  Πυροσβεστικού σώματος,  την τελευταία δεκαετία έχουν εκδηλωθεί 110.846 πυρκαγιές σε δασικές εκτάσεις, ενώ κάηκαν συνολικά 3.093.706 στρέμματα δασικών εκτάσεων.  Ο νομός Αττικής, έρχεται πρώτος στη λίστα των νομών με τις περισσότερες πυρκαγιές με 6960 πυρκαγιές , αριθμός που αναμένεται να αυξηθεί στους επόμενους μήνες. Η ομάδα εθελοντικής δασοπροστασίας ανησυχεί ιδιαίτερα . «Φέτος, ο κίνδυνος  θα είναι ακόμα μεγαλύτερος, λένε ότι θα ανοίξουν νέους δρόμους, θα υπάρξει αστάθεια συστήματος, ενώ οι περικοπές των δαπανών για την πυροσβεστική υπηρεσία έχουν μειωθεί κατά 15% σε σχέση με πέρυσι», δηλώνει ο κύριος Γαβριλάκης.

 

Εν όψει οικονομικής κρίσης, οι δαπάνες για τη δασοπυρόσβεση έχουν μειωθεί αρκετά και αναμένεται να μειωθούν περισσότερο. Μέχρι το 2008, η Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας, έδινε στην εθελοντική ομάδα του Δήμου Καισαριανής, κονδύλια σε εξοπλισμό και όχι σε χρήματα, όπως αναφέρει ο κύριος Εξαρχόπουλος. Από τότε, όλα έχουν σταματήσει. «Η μόνη στήριξη που έχουμε από πλευράς εκπαίδευσης είναι η συνεργασία με την Πυροσβεστική Υπηρεσία, που δίνει κάποιους αξιωματικούς για να μας βοηθήσουν στην εκπαίδευση των εθελοντών. Ο Δήμος κάνει ό,τι μπορεί. Ο ΣΠΑΥ μας δίνει καμιά βενζίνη. Τέτοια πράγματα. Το κράτος σαφώς, θα μπορούσε να βοηθήσει παραπάνω την ομάδα. Άλλωστε, για την καλύτερη αντιμετώπιση των κινδύνων, συνεργαζόμαστε με όλες τις εθελοντικές ομάδες γύρω από τον Υμηττό και έχουμε και τη Γενική Γραμματεία Δικτύου Εθελοντικών ομάδων.».

 

Οι κίνδυνοι, ωστόσο συνεχίζουν να ελλοχεύουν για την προστασία του δάσους και ιδιαίτερα τη δεδομένη στιγμή. Οι σοβαρότεροι κίνδυνοι που εντοπίζει ο κύριος Εξαρχόπουλος αυτή τη στιγμή είναι τα ξερά χόρτα, τα ξερά δέντρα που πέφτουν μέσα στο δάσος και τα σκουπίδια. Τα ξερά χόρτα πρέπει να καθαρίζονται 10 μέτρα περίπου, δεξιά και αριστερά από τους δρόμους. Για τα ξερά δέντρα ο υπεύθυνος της εθελοντικής ομάδας δηλώνει «Εκεί έχουμε κάνει πολύ καλή δουλειά  φέτος. Κάναμε γύρω στις 10-12 επιχειρήσεις, όπου κόψαμε τα δέντρα και τα απομακρύναμε από το δάσος για να μειωθεί ο κίνδυνος πρόκλησης πυρκαγιάς.». και συνεχίζει «Προσοχή με τα σκουπίδια, όχι γιατί θα πάρει το δάσος εύκολα φωτιά με ένα γυαλί, αλλά γιατί δείχνουμε την ποιότητα του πολιτισμού μας. Αν δημιουργηθεί σκουπιδότοπος, τα πράγματα δυσκολεύουν γιατί έχουμε και αυτοαναφλέξεις. Ζητάμε από τον κόσμο να προσέχει το βουνό για να μπορεί να το χαίρεται. Είναι καθήκον όλων μας». 

 

Με βάση το νόμο υπ’αριθμόν 4029, που δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως (Αριθμός φύλλου 245) στις 22 Νοεμβρίου 2011, που αντικατέστησε το νόμο Ν. 1951/1991, που θεσμοθετεί για πρώτη φορά την εθελοντική δασοπροστασία, ορίζονται τα καθήκοντα και ένα νομικό πλαίσιο για το θεσμό της εθελοντικής δασοπροστασίας. Ο νόμος απαγορεύει ρητά την οποιαδήποτε χρήση πυρός στο βουνό από  1^η Μαΐου έως και 31 Οκτωβρίου. Στον Υμηττό απαγορεύεται η οποιαδήποτε ανθρώπινη δραστηριότητα πέραν της ερευνητικής, ενώ από πέρσι έχει απαγορευτεί το κυνήγι. Ο κύριος Εξαρχόπουλος αναφέρει «Αυτό που βλέπουμε γύρω μας δεν είναι τυχαίο. Ο τόπος αυτός έχει μεγάλη ιστορία που την κουβαλάει χρόνια στην πλάτη του και πιστεύω ότι είναι καθήκον των νέων να μπορέσουν να προστατέψουν αυτό το οποίο είναι λαϊκή περιουσία, κοινωνικό κτήμα. Εμείς αμειβόμαστε με καθαρό αέρα και ένα δάσος που το χαιρόμαστε και το χειμώνα. Αυτή είναι η μεγαλύτερη αμοιβή μας».

 

22 Ιουλίου 1998. Ο Δημήτρης ακούει τις σειρήνες της πυροσβεστικής. Φτάνει πρώτος από όλους στο μέτωπο της φωτιάς κοντά στο μοναστήρι του Καρέα. Η ομάδα δεν είχε φτάσει ακόμα εκεί. Αποφασίζει να βοηθήσει τρεις έμπειρους άνδρες της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας, που προσπαθούσαν με ένα όχημα να περιορίσουν την πυρκαγιά  Ήταν εκπαιδευμένος. Πίστευε πως αν πάει μαζί τους θα μπορέσει να προσφέρει περισσότερα και να είναι πιο ασφαλής. Ο άνεμος ήταν αρκετά δυνατός και ξαφνικά η κατεύθυνση της φωτιάς άλλαξε. Οι τέσσερις άνδρες  προσπάθησαν να διαφύγουν προς τα πάνω, αλλά όλα ήταν μάταια. Η φωτιά τους έχει περικυκλώσει. Λίγες ώρες αργότερα, η είδηση του θανάτου 3 ανδρών της πυροσβεστικής και ενός εθελοντή δασοπυροσβέστη κάνει το γύρω του κόσμου και συγκλονίζει το πανελλήνιο. Ο Δημήτρης ήταν μόλις 20 έτων. Το όνειρό του ήταν να γίνει πυροσβέστης, αλλά δυστυχώς η μοίρα του επιφύλαξε να γίνει ένας πύρινος άγγελος, ένας ήρωας και ένα ζωντανό παράδειγμα για όλους μας. Είναι ο μοναδικός εθελοντής δασοπροστασίας, που έχει χάσει τη ζωή του εν ώρα καθήκοντος και συμπεριλαβάνεται στην επίσημη  λίστα των πεσόντων της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας με την ιδιότητα του εθελοντή πυροσβέστη.

 

Ως ένδειξη τιμής, ο δρόμος που ανεβαίνει προς το βουνό πήρε το όνομά του, όπως επίσης  το πυροφυλάκιο και το 1^ο Γυμνάσιο Καισαριανής, όπου ήταν και μαθητής., ενώ η οικογένειά του έλαβε μετάλλια τιμής για την προσφορά του. 

 

Στην περιοχή του ακόμα τον περιμένουν να επιστρέψει. Είναι σαν να μην έφυγε ποτέ. Ζει μέσα στις μνήμες, στις εικόνες, στις λέξεις που ακόμα δεν ειπώθηκαν στα νεότερα παιδιά για την εθελοντική δασοπροστασία. Ζει στο δάσος που τόσο αγαπούσε και στην ψυχή του κάθε εθελοντή.

 

 

 

 

 

Ράνια Παπαδοπούλου