Μπορεί η όπερα να παρουσιαστεί σε μη θεατρικούς χώρους; Πρόκειται για ένα ελιτίστικο μουσικό θεατρικό είδος; Και κατά πόσο είναι αναπτυγμένη στην Ελλάδα του 2020; Αναντίρρητα, η μεσόφωνος  Μαρίτα Παπαρίζου είναι ένα από τα λίγα πρόσωπα, που μπορούν να μας δώσουν αυτές τις απαντήσεις. Αφορμή της συζήτησής μας στάθηκε η συμμετοχή της στο Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα «Opera out of Opera», που ολοκληρώθηκε με επιτυχία πριν από λίγες εβδομάδες.

Η Μαρίτα Παπαρίζου εξηγεί στο Culture Press όλα όσα πρέπει να ξέρουμε για την όπερα, αλλά και για αυτό το ρομαντικό ταξίδι της  σε αυτή, που ξεκίνησε από μία κασέτα.

-Πρόσφατα συμμετείχατε στο Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα Opera out of Opera. Τι εμπειρίες αποκομίσατε μέσω αυτής της συμμετοχής;

Μ.Π.: Στόχος του προγράμματος ήταν να βγει η όπερα εκτός των «τειχών», έξω από τα θέατρα, ανοιχτά και κλειστά, αλλά και υπόλοιπους συναυλιακούς χώρους. Αν και ο καιρός μας τα χάλασε στην Ιταλία, στις άλλες χώρες τα καταφέραμε. Στην Ελλάδα τραγουδήσαμε στο Μπάτη, στο Παλαιό Φάληρο, δίπλα στη θάλασσα, στην Ισπανία σε ένα εκθεσιακό χώρο στην Παμπλόνα και στην Αυστρία σε ένα εμπορικό κέντρο, στο Σάλτσμπουργκ. Παράλληλα έγιναν δράσεις και στο αεροδρόμιο της Ρώμης και σε σταθμούς του Μετρό στην Αθήνα. Όπου και να ήμασταν αυτό που ζήσαμε ήταν μοναδικό, κόσμος παντού, άλλοι όρθιοι, άλλοι καθιστοί, άλλοι σε αναπηρικά αμαξίδια, όμως όλοι με το πιο πλατύ χαμόγελο και το πιο δυνατό χειροκρότημα, να μας θυμίζουν τη δύναμη της μουσικής και την παγκοσμιότητα της όπερας. Δεν ξέρετε τι σημαίνει να τραγουδάς και να βλέπεις τα μικρά παιδιά, που αποτελούν το μελλοντικό μας κοινό, να σε κοιτούν σα να είσαι χολιγουντιανός σταρ! Θέλω να πιστεύω πως μετά από αυτές τις δράσεις, τουλάχιστον στα μέρη που πήγαμε θα αυξηθεί η κίνηση στις κατά τόπους παραστάσεις.

-Η όπερα μπορεί να παρουσιαστεί σε μη θεατρικούς χώρους;

Μ.Π.:  Αναντίρρητα, το 2016 παρουσιάσαμε την Κάρμεν, στο πλαίσιο του πρώτου Μεσογειακού Φεστιβάλ Δήμου Καλλιθέας, στον προαύλιο χώρο του γηπέδου Γρηγόριος Λαμπράκης, σε σκηνοθεσία του Βασίλη Αναστασίου. Το έγκριτο ιταλικό περιοδικό L’Opera μας αποθέωσε, τιτλοφορώντας την κριτική του «Κάρμεν αστικοποιημένη και βιομηχανοποιημένη...ένα ελληνικό θαύμα στην Καλλιθέα». Ήταν αυτή η παράσταση, που ενέπνευσε τον leader του προγράμματος για την ελληνική συμμετοχή. Όμως για να πάω πιο πίσω, την πρώτη μου Κάρμεν την ερμήνευσα στη Λάρισα, στο Παλλάδιο, ένα χώρο δεξιώσεων, που μορφοποιήθηκε κατάλληλα. Εκείνη η παραγωγή βραβεύτηκε από την Ένωση Ελλήνων Θεατρικών και Μουσικών Κριτικών ως η καλύτερη παραγωγή της χρονιάς, εκτός των τειχών.

-Το βιογραφικό σας περιλαμβάνει πολύ σημαντικές συνεργασίες και εμφανίσεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Ποιες προσωπικότητες και ποιες στιγμές της πορείας σας σας καθόρισαν ως καλλιτέχνη;

Μ.Π.: Σίγουρα ο Χρήστος Λαμπράκης ήταν ο πρώτος σημαντικός άνθρωπος στην καριέρα μου, μιας και αρχικά πήρα από το Σύλλογο «οι Φίλοι της Μουσικής» την υποτροφία Αλεξάνδρα Τριάντη, αλλά και προσωπική υποτροφία από τον ίδιο για μετεκπαίδευση στο γαλλικό ρεπερτόριο. Ο δάσκαλός μου στην Ιταλία, ο Ρομπέρτο Κοβιέλο, μου έμαθε το μπελκάντο, η Ζανίν Ρες στο Παρίσι, που ήταν κι η τελευταία φίλη της Μαρίας Κάλλας, μου αποκάλυψε τη μαγεία της γαλλικής όπερας, αλλά και ο Κλάουντιο Σιμόνε, αυτός ο τεράστιος μαέστρος, μαθητής του δικού μας μεγάλου Δημήτρη Μητρόπουλου, μου στάθηκε σα μουσικός πατέρας και μου δίδαξε την αγάπη για το μπαρόκ. Μαζί του ερμήνευσα συνθέσεις του Βιβάλντι, από τα πρωτότυπα χειρόγραφα και όχι από τις μεταγραφές του 20ου αιώνα, μαζί του στάθηκα στο θέατρο των Ηλυσίων Πεδίων στο Παρίσι, σαν μοναδική σολίστ, μαζί του έκανα το πρώτο μου προσωπικό CD, μαζί του έκανα δύο κονσέρτα στην Ελλάδα (ΟΜΜΑ) και «μαζί» του έκανα την πρώτη μου εμφάνιση στην αίθουσα Σταύρος Νιάρχος, με τους αγαπημένους Solisti Veneti...στη μνήμη του, σαν να ήταν εκεί...

-Ποιο ήταν το έναυσμα για να ασχοληθείτε με την όπερα;

Μ.Π.: Μια κασέτα! Μια κασέτα με μένα και η αποτυχία μου, να μπω στη Νομική. Αρχικά η κυρία Καρκάλα, στο Βόλο, με άκουσε σε μια ηχογράφηση, που είχε κάνει ο πατέρας μου, και τον έπεισε να ξεκινήσω το τραγούδι, παιδί ακόμα. Τα χρόνια πέρασαν και έφτασαν οι Πανελλαδικές. Το εισιτήριό μου δεν ήταν για τη Νομική, αλλά για τη Θεολογική Σχολή και σε μια κίνηση αστραπή ο πατέρας μου γύρισε και μου είπε «δεν είσαι παιδί μου εσύ γι’ αυτά, φύγε στην Αθήνα και κυνήγησε το όνειρό σου στη μουσική». Πόσοι, άραγε, Έλληνες γονείς θα έκαναν αυτό που έκανε ο πατέρας μου τότε;

-Ποιο είδος ρεπερτορίου σας εκφράζει περισσότερο, ποιο σας συγκινεί και ποιο σας απωθεί;

Μ.Π.: Θεωρώ τον εαυτό μου βαθιά μεσογειακό, όποτε θα έλεγα πως είμαι πιο κοντά σε αυτά τα ρεπερτόρια και ιδίως στον Βιβάλντι και το Ροσίνι, αλλά αγαπώ εξίσου το Χέντελ και τον Γκλουκ, τον Μπιζέ, τον Μασνέ, τον Σεν-Σανς, καθώς και κάποιους σύγχρονους, όπως ο Γκολιγιόφ. Τώρα, τι με απωθεί; Θα έλεγα κάθε «συνθέτης», που νομίζει ότι ξέρει να γράφει μουσική και δε σέβεται τη φωνή, σαν όργανο. Κάποτε οι συνθέτες έγραφαν πάνω στις φωνές και σήμερα ζητούν από τους τραγουδιστές να ακολουθήσουν τη γραφή τους, αλλά δεν πάει έτσι. Γι’ αυτό και πολλοί από αυτούς χάνονται ή απλά τους αποφεύγουν οι τραγουδιστές και τα θέατρα.

-Αισθάνεστε ικανοποιημένη με τον τρόπο ανάπτυξης της όπερας στην Ελλάδα;

Μ.Π.:  Κατά πολύ, έχουμε την τύχη να έχουμε ένα από τα καλύτερα θέατρα στον κόσμο, με ευρύ ρεπερτόριο και πρωτοποριακές παραστάσεις, αλλά λίγο παραπάνω μπαρόκ και ίσως μια όπερα seria του Ροσίνι, να ήταν αναγκαίες προσθήκες...

-Τελικά, η όπερα είναι ένα ελιτίστικο μουσικό θεατρικό είδος;

Μ.Π.:  Η όπερα δημιουργήθηκε σαν προσπάθεια αναβίωσης του αρχαίου δράματος, το οποίο στην εποχή του ήταν λαϊκό είδος και είχε παράλληλα εκπαιδευτικό σκοπό. Έτσι ακριβώς πρέπει να αντιμετωπιστεί η όπερα και να πάψει να θεωρείται είδος για τους λίγους. Θα κάνατε ποτέ την ίδια ερώτηση για το θέατρο;

-Ο Γερμανός συγγραφέας Ζαν-Πωλ Ρίχτερ είχε πει ότι «Η μουσική είναι το φεγγαρόφωτο στη σκοτεινή νύχτα της ζωής». Σε αυτές τις δύσκολες στιγμές που βιώνουμε παγκοσμίως, ποιο τραγούδι θα αφιερώνατε στο κοινό:

Μ.Π.: Το «Eja Mater» από το Stabat Mater του Βιβάλντι, μια προσευχή για όλους.

Περισσότερες πληροφορίες για τη Μαρίτα Παπαρίζου και την πορεία της αναζητήστε στο: https://www.maritapaparizou.com/