Ο καθηγητής εγκληματολογίας και συγγραφέας Ευγένιος Τριβιζάς είναι ένας ποιητής των παραμυθιών, που καταφέρνει να εκκινήσει τη φαντασία μικρών και μεγάλων. Από το φαινομενικά ασήμαντο και χωρίς διδακτισμό, ακολουθώντας τη φαντασία του κατακτά την ευδαιμονία της δημιουργίας. Οι ήρωές του ξεπερνούν τα όρια της ύπαρξής τους και συνεχίζουν να ονειρεύονται. Αφήνοντας για λίγο το Νησί των Πυροτεχνημάτων και τον δαιμόνιο δημοσιογράφο Πίκο Απίκο να διερευνήσει την υπόθεση «Corona Virus», o Ευγένιος Τριβιζάς αφηγείται στη Σχεδία το ταξίδι του στη γραφή και στις καρδιές των αναγνωστών.
-Με ποιο τρόπο συμβιβάζετε την ιδιότητα του εγκληματολόγου με την ιδιότητα του συγγραφέα παραμυθιών;
E.T.: Τόσο ο εγκληματολόγος όσο και ο συγγραφέας παραμυθιών παρατηρεί αυτό που για άλλους περνάει συχνά απαρατήρητο. Και για τους δύο, το φαινομενικά ασήμαντο έχει καθοριστική σημασία. Σε ένα καλαμάκι πορτοκαλάδας, ένα ξυλάκι παγωτού, ένα κουκούτσι κερασιού, ένα χρυσόχαρτο από σοκολατάκι, ένα καμένο σπίρτο μπορεί να κρύβεται τόσο η λύση ενός ειδεχθούς εγκλήματος όσο και ένα υπέροχο παραμύθι. Ακόμα η ενοχή, η παραβατικότητα και η τιμωρία και άλλα θέματα, τα οποία πραγματεύεται η σύγχρονη εγκληματολογία, προσφέρουν πλούσιο υλικό για τα βιβλία μου, όπως η δίκη από γαιοκτήμονες και καταδίκη για παραβίαση του νόμου της βαρύτητας ενός σκιάχτρου που ονειρεύεται να πετάξει στο «Όνειρο του Σκιάχτρου» (Εκδόσεις Βιβλιοπωλείον της Εστίας), η απροσδόκητη συνάντηση ενός διαρρήκτη και ενός φιλάργυρου στις «Χελώνες του Βαρώνου» (εκδόσεις Καλέντη) ή ο εμπρησμός του τσίρκου και η εμπορία υπό εξαφάνιση ειδών στο τελευταίο μου μυθιστόρημα «Το Κουδούνι του Τρόμου» (εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα).
- Πώς γεννήθηκε, λοιπόν, η αγάπη σας για τη συγγραφή παιδικών βιβλίων και παραμυθιών;
Ε.Τ.: Όταν ήμουνα μικρός και μου διαβάζανε κάποιο παραμύθι, όταν έφτανε στο τέλος του και άκουγα το «και ζήσανε αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα», αισθανόμουν προδομένος. «Αυτοί» μπορεί να ζούσανε καλά, αλλά εγώ δεν αισθανόμουνα καλύτερα. Αντίθετα, ένιωθα ότι με εγκαταλείπανε και προσπαθούσα να φανταστώ τι θα συνέβαινε αν συνεχιζόταν η ιστορία. Άλλοτε έδινα τις πρώτες βοήθειες στον τραυματισμένο δράκο, άλλοτε προσπαθούσα να μαντέψω ποιο ήταν το τελευταίο όνειρο που έβλεπε η Ωραία Κοιμωμένη προτού ξυπνήσει και άλλοτε να βρω τον τσαγκάρη που είχε φτιάξει τα παπούτσια του Παπουτσωμένου Γάτου. Αυτή η λαχτάρα να μην τελειώνει ποτέ ένα παραμύθι που μου άρεσε, έγινε η αφορμή για να αρχίσω να γράφω τα δικά μου.
-Εδώ και πολλά χρόνια εκδίδετε μια σειρά σχολικών βοηθημάτων για μαθητές δημοτικού, που στηρίζεται στην αδιάλειπτη δημιουργικότητα και φαντασία σας. Αισθάνεστε ότι αυτά τα δύο στοιχεία εκλείπουν από την εκπαίδευση;
Ε.Τ.: Η καλλιέργεια της φαντασίας και της δημιουργικότητας είναι από τις πιο παραμελημένες πλευρές της εκπαίδευσης. Παραγεμίζουμε τα παιδιά σαν γαλοπούλες με γνώσεις και πληροφορίες, ενώ αφήνουμε τη φαντασία τους να λιμοκτονεί. Τα παιδιά εισέρχονται στο σχολείο προικισμένα με πλούσια φαντασία και αποφοιτούν με φαντασίες ατροφικές ή στραγγαλισμένες. Μαθαίνουν να υπηρετούν την πραγματικότητα, ενώ θα έπρεπε να μαθαίνουν να την ξεπερνάνε.
- Γιατί είναι σημαντικά τα παραμύθια και οι μύθοι;
Ε.Τ.: Ο Νίκος Καζαντζάκης στο μνημειώδες μυθιστόρημά του «Βίος και Πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά» είχε δώσει την απάντηση σ' αυτό το ερώτημα με τον δικό του απαράμιλλο τρόπο. Στο 24ο κεφάλαιο του βιβλίου, ο αφηγητής προσπαθεί να μοιραστεί με τον Ζορμπα κάποιους βαθυστόχαστους φιλοσοφικούς και υπαρξιακούς προβληματισμούς. Ο Ζορμπάς δεν καταλαβαίνει:
«... - Είμαι ξεροκέφαλος», διαμαρτύρεται «εύκολα δεν μπαίνω στο νόημα... Ε μωρέ αφεντικό, και να μπορούσες αυτά που λες να τα χόρευες, να τα καταλάβω!... Ή να μπορούσες, αφεντικό, όλα αυτά να μου τα πεις σαν παραμύθι...»
Και το αφεντικό, ο καλλιεργημένος, ο σπουδαγμένος διανοούμενος συνομιλητής του, συλλογιέται:
«... Άκουγα το Ζορμπά, αμίλητος. Να μπορούσα κι εγώ να μην άνοιγα το στόμα παρά όταν θά 'φτανε πια η αφηρημένη ιδέα την πιο αψηλή κορφή της -όταν θα γίνουνταν παραμύθι! Μα αυτό μονάχα ένας μεγάλος ποιητής μπορεί να το κατορθώσει ή ένας λαός, ύστερα από πολλούς αιώνες αμίλητο δούλεμα.»
Γι' αυτούς ακριβώς τους λόγους είναι σημαντικά τα παραμύθια και οι μύθοι.
-Για ποιο λόγο «διώκεται» η φαντασία από την εκπαίδευση;
Ε.Τ.: Η πάσης φύσεως εξουσία -θρησκευτική, πολιτική, οικονομική- έχει τη ροπή να θεωρεί αμετάβλητα όσα είναι ρευστά, να μην ανέχεται διαφορετική από την κρατούσα πραγματικότητα, να αναγάγει σε υπέρτατες αξίες τη σταθερότητα και την προβλεψιμότητα. Η εξουσία τότε μόνο αισθάνεται ασφαλής, όταν τα πάντα είναι αυστηρά καθορισμένα και οριοθετημένα. Οι ασκούντες εξουσία λατρεύουν τη στασιμότητα. Φοβούνται καθετί το ρευστό, το μεταβατικό ή υπερβατικό, το μεταβλητό. Εκλαμβάνουν, συνεπώς, ως απειλή την αντιφατική ματιά, την απείθαρχη εστίαση, το «εν δυνάμει» της φαντασίας και έχουν κάθε συμφέρον να τη θέσουν υπό διωγμό.
-Στη «μάχη» ανάμεσα στη φαντασία και την ιστορική γνώση, ποιος ο νικητής;
Ε.Τ.: Δεν συγκρούονται οι δύο αυτές έννοιες. Δεν υπάρχει νικητής και ηττημένος. Η φαντασία είναι ο προθάλαμος της γνώσης. Το καθετί που χαρακτηρίζει την καθημερινότητά μας, από τις κουβαρίστρες ως την ψηφιακή τεχνολογία, από τα ασανσέρ ως τη θεωρία της σχετικότητας, ξεκίνησαν στη φαντασία κάποιου πρωτοπόρου εφευρέτη ή επιστήμονα. Κάθε ριζική αλλαγή στον τρόπο σκέψης και γνώσης οφείλεται σε τολμηρές ιδέες, θαρραλέες υποθέσεις και ριζοσπαστικές εικασίες που συντελούνται στη φαντασία των επιστημόνων. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι η επιστημονική πρόοδος δεν είναι τίποτα άλλο από εφαρμοσμένη φαντασία.
-Τα βιβλία σας είναι διηλικιακά εκτός από τον «Ερωτευμένο Πυροσβέστη», που απευθύνεται κατεξοχήν σε ενήλικες. Σας αγχώνει η σκέψη του ότι γαλουχείτε τους αυριανούς πολίτες; Αυτό πρέπει να είναι μέλημα ενός συγγραφέα;
Ε.Τ.: Όταν γράφω για παιδιά, πρωταρχικό μου μέλημα είναι να αποφεύγω κάθε κραυγαλέο κήρυγμα ή εμφανή διδακτισμό. Κι αυτό, επειδή τίποτα δεν απωθεί περισσότερο το παιδί από την αίσθηση ότι του κάνεις κήρυγμα. Ένα έργο, το οποίο απευθύνεται σε παιδιά, πρέπει πριν απ' όλα να τα ψυχαγωγεί. Αν το παιδί δε διασκεδάζει, δε δέχεται ό,τι και αν είναι αυτό που προσπαθείς να μεταδώσεις. Τα όποια μηνύματα ή αξίες έμμεσα μόνο αναδύονται. Άλλωστε για κάθε γνήσιο δημιουργό, η ευδαιμονία της δημιουργίας είναι το κυρίαρχο κίνητρο.
-Οι ήρωες των έργων σας προσπαθούν να ξεπεράσουν τα όρια της ύπαρξής τους. Tα όρια της ύπαρξης δεσμεύουν τα όνειρα των ανθρώπων;
Ε.Τ.: Ναι, πολλοί ήρωες των έργων μου προσπαθούν να ξεπεράσουν τους περιορισμούς της ύπαρξής τους, όπως ο Τουρτούρι, ο χιονάνθρωπος που δεν θέλει να λιώσει («Ο Χιονάνθρωπος και το Κορίτσι», εκδόσεις Κέδρος), ο Ιγνάτιος το ποντίκι που φιλοδοξεί να φάει μια γάτα («Ο Ιγνάτιος και η Γάτα», εκδόσεις Καλέντη), ή ο αξιωματικός και η βασίλισσα, τα δύο ερωτευμένα πιόνια του σκακιού που δραπετεύουν από τη σκακιέρα («Οι Δραπέτες της Σκακιέρας», εκδόσεις Καλέντη). Η ιστορία της ανθρωπότητας είναι ένας συνεχής αγώνας υπέρβασης των περιορισμών της ύπαρξης σε σχέση με το περιβάλλον. Για παράδειγμα με την αεροναυπηγική ο άνθρωπος κατάφερε να πετάει σαν πουλί και με τον ηλεκτρισμό να κάνει τη νύχτα μέρα.
- Ποια είναι τα επόμενα σχέδιά σας;
Ε.Τ.: Η «Εκδίκηση που Γύρισε από το Κρύο», ένα νέο μυθιστόρημα που θα κυκλοφορήσει από τις εκδόσεις Ψυχογιός, το θεατρικό μου έργο «Τα Γουρουνάκια Κουμπαράδες», ο τρίτος τόμος της σειράς «Η ΑΥΛΑΙΑ ΤΩΝ ΘΑΥΜΑΤΩΝ» των εκδόσεων Καλέντη, και ένα ακόμα βιβλίο μου με τίτλο «Όπου Φύγει, Φύγει!», το οποίο θα κυκλοφορήσει στην Αμερική και Αγγλία από τους εκδοτικούς οίκους Enchanted Lion και Atlantis, στην Ελλάδα από τα Ελληνικά Γράμματα και στην Αιθιοπία από τον εκδοτικό οίκο Ethiopian Reads. Θα είναι το πρώτο ελληνικό παιδικό βιβλίο, εξ όσων γνωρίζω, που μεταφράζεται στα αμχαρικά και κυκλοφορεί στην Αιθιοπία και άλλες αφρικανικές χώρες. Πρόκειται για μια ανατροπή του ρατσιστικού και ευρωποκεντρικού βιβλίου «Curious George». Ασχολούμαι, επίσης, με τη συγγραφή μιας όπερας, βασισμένης στο βιβλίο μου «Τα Μαγικά Μαξιλάρια» (εκδόσεις Πατάκη).
-Τελικά, κύριε Τριβιζά, τι σημαίνει φαντασία;
Ε.Τ.: Ο Ναπολέων Βοναπάρτης, την περίοδο που αναζητούσε κάποιον τρόπο για να επιτεθεί από θαλάσσης στη Μεγάλη Βρετανία για να την κατακτήσει, είχε απαντήσει στο Ρόμπερτ Φούλτον που του είχε προτείνει την ιδέα του ατμόπλοιου: «-Σχεδιάζετε, κύριε, να φτιάξετε ένα πλοίο που θα πλέει αντίθετα προς τον άνεμο και τα θαλάσσια ρεύματα, ανάβοντας μια φωτιά κάτω από το κατάστρωμα; Συγχωρέστε με, αλλά δεν έχω τον χρόνο να ακούω τέτοιες βλακείες». Η ιστορία θα ήταν ίσως διαφορετική, αν ο Ναπολέων είχε πάρει στα σοβαρά εκείνες τις «βλακείες». Αυτό είναι η φαντασία: η φωτιά κάτω από το κατάστρωμα της πραγματικότητας που οδηγεί το ατμόπλοιο της ανθρωπότητας στα αχαρτογράφητα νερά του μέλλοντος.
Η συνέντευξη δημοσιεύτηκε στο τεύχος του Ιουνίου 2020 στο περιοδικό δρόμου Σχεδία.
Διαβάστε όλο το τεύχος στο: https://shedia.gr/issues/pdf/82