Τίτλος έργου: Δαιμονισμένοι. Συγγραφέας: Φίοντορ Ντοστογιέφσκι.Ο Νικολάι Σταβρόγκιν, βιάζει τη δωδεκάχρονη Ματριόσα και εκείνη αυτοκτονεί. Αυτή είναι η ακολουθία των γεγονότων σε ένα από τα δημοφιλέστερα κείμενα της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Τι θα γινόταν ωστόσο, αν ο χρόνος πάγωνε και η πλοκή της ιστορίας άλλαζε; Ο '' Δαίμονας” της Μαρίας Ευσταθιάδη έρχεται να ανατρέψει τα δεδομένα του κλασικού κειμένου, αλλά και την έκβαση της ιστορίας. Ο πολυφωνικός μονόλογος σε σκηνοθεσία του Μιχάλη Αγγελίδη και με τη Μαριέττα Σπηλιοπούλου στο ρόλο της Ματριόσα, που παρουσιάζεται κάθε Τετάρτη και Πέμπτη στο Κέντρο Ελέγχου Τηλεοράσεων (Κύπρου 91Α και Σικίνου, Κυψέλη) έως τις 7 Ιανουαρίου, φωτίζει μια άλλη αλήθεια στη σχέση του Σταβρόγκιν και της Ματριόσα.
Η Ματριόσα στο “Δαίμονα” είναι 50 ετών. Καταφέρνει να επιζήσει,για να συναντήσει ξανά τον άνθρωπο που ερωτεύτηκε και τη βίασε. Δεν αυτοκτονεί. Ο έρωτάς της είναι τόσο δυνατός, που της δίνει τη θέληση να ζήσει. Ανεβαίνει στη σκηνή και μοιράζεται με το κοινό τις αναμνήσεις της, για τον παιδικό της έρωτα, τη δεύτερη συνάντησή τους στα 18 της και τη θυελλώδη σχέση τους, μέχρι την αυτοκτονία του, έχοντας ως φόντο ένα κομμάτι του δάσους. Η κα. Σπηλιοπούλου αναφέρει ότι“Η Ματριόσα βιάζεται στα δώδεκα της από τον άντρα με τον οποίο είναι ερωτευμένη. Αυτό αντί να την οδηγήσει στην αυτοκτονία όπως συμβαίνει στον Ντοστογιέφσκι, την προκαλεί να ζήσει για να μπορέσει να τον ξανασυναντήσει αργότερα υπό ευνοϊκότερες συνθήκες. H μη συμβατότητα της με τα πρότυπα της εποχής (της κάθε εποχής τελικά) και η αίσθηση της ελευθερίας που την διακατέχει είναι νομίζω τα κυριότερα στοιχεία της. Έχει ένα πολύ καθαρό βλέμμα, αυτό με συγκίνησε από την αρχή. Όλο το ζήτημα του έργου άλλωστε είναι πως ένα αποτρόπαιο συμβάν, όπως ένας βιασμός, μεταλλάσσεται μέσα από το βλέμμα της. Στα 50 της, την συναντάμε σε μια ‘οριακή’ κατάσταση, όπου λαμβάνει χώρα μια εφ’ όλης της ύλης εξομολόγηση- ανασκόπηση με ακροατή τον πιο σκληρό κριτή, τον ίδιο της τον εαυτό. Το πιο παράδοξο (αν μπορούμε να το πούμε έτσι) και συνάμα το πιο θαυμαστό είναι πως συνεχίζει να είναι αφοπλιστικά ειλικρινής με τον εαυτό της.”
Παράλληλα, στο “Δαίμονα” παρουσιάζεται μία πιο ευαίσθητη πτυχή του Σταβρόγκιν, όπως υποστηρίζει ο κ. Μ.Αγγελίδης. “Ο Σταβρόγκιν της Ευσταθιάδη, ως χαρακτήρας φέρει τα στοιχεία του Ντοστογιεφσκικού ήρωα. Στην ιστορία του Δαίμονα μας αποκαλύπτεται ίσως μια πιο ευαίσθητη πτυχή του. Η Ματριόσα από την άλλη είναι ένα κορίτσι, του οποίου η ερωτική ζωή σημαδεύεται ανεξίτηλα από τον Σταβρόγκιν. Όταν στην πορεία της ζωής τον συναντά ξανά τον ερωτεύεται, δένεται και δίνεται απόλυτα. Αφιερώνει την ζωή της στον έρωτα της για αυτόν τον άντρα.”
Για το αν ο Σταβρόγκιν και η Ματριόσα καταφέρνουν να σπάσουν τα δεσμά, στα οποία τους υποβάλλουν οι ηθικοί κανόνες της κοινωνίας, ο σκηνοθέτης υποστηρίζει ότι “οι ήρωες βιώνουν αργότερα, μετά την αρνητική εκκίνηση αυτής της σχέσης, έναν δυνατό έρωτα (η Ματριόσα είναι 18 και ο Σταβρόγκιν λίγο μεγαλύτερος της).Ζουν μαζί μια ουσιαστική ένωση, καθοριστική ασφαλώς για την μετέπειτα ζωή της Ματριόσα, με το τίμημα που ακολουθεί αυτές τις στιγμές «αθανασίας» που μπορεί όλοι να έχουμε ζήσει, την απώλεια τους.”
Η Ματριόσα, αναπολεί το παρελθόν. Δεν επιζητεί κάποιου είδους λύτρωση, αλλά επίσης αποδέχεται την απώλειά της. “Ακριβώς επειδή έχει αποδεχθεί εξ’ αρχής τόσο την ένταση των συναισθημάτων της όσο και την απώλεια δεν ζητά λύτρωση. Είναι ήδη ελεύθερη γιατί έχει αποδεχθεί πλήρως ότι είναι «δεμένη» πάνω σ αυτό που την καθόρισε. Είναι θετική ηρωίδα τελικά.”, αναφέρει η κα. Σπηλιοπούλου.
Αναζητώντας ένα διάλογο ανάμεσα στο κείμενο του Ντοστογιέφσκι αλλά και το κείμενο της Ευσταθιάδη, συνειδητοποιούμε τον επίκαιρο χαρακτήρα τους. Λέει ο κ.Αγγελίδης “Τα ‘μεγάλα’ κείμενα και βάζω στην κατηγορία αυτή και τα δύο, μπορούν και μιλάνε δυνητικά για κάθε εποχή , για κάθε καιρό. Οπότε ναι! Αυτό κάνει η τέχνη στην πιο υψηλή της μορφή, παίρνει ένα σήμερα και το κάνει πάντα.”. Τον επίκαιρο χαρακτήρα των δύο κειμένων υποστηρίζει και η κα. Σπηλιοπούλου, αλλά για διαφορετικούς λόγους. “‘Οι Δαίμονες’ του Φίοντορ Ντοστογιέφσκι είναι ένα αριστούργημα λόγου και ύφους με πολιτικό ,θρησκευτικό, κοινωνικό περιεχόμενο που μας αφορά μέχρι σήμερα. ‘Ο Δαίμονας’ της Μαρίας Ευσταθιάδη έχει αφετηρία τον Ντοστογιέφσκι άλλα είναι ένα διαφορετικό κείμενο. Είναι υπαρξιακό, αγγίζει πιο σκοτεινά σημεία του εαυτού και έχει ως βάση την παραδοχή της ολοκλήρωσης του ενός μέσα από τον άλλο κάτι που σήμερα είναι σίγουρα ένα θέμα προς συζήτηση.”
Εμμένοντας στο σήμερα, ο “δαίμονας”, αντικατοπτρίζει πτυχές του άλλου εαυτού μας, μέσα στην κανονικότητα, που υποβάλλει η κοινωνία και τα ηθικά δεσμά της. Για αυτόν τον άλλο εαυτό ο κ. Αγγελίδης σχολιάζει : “Για μένα «Δαίμονας» είναι ο άλλος μας εαυτός, η άλλη αυτή φωνή, ο πιο κοντινός σε ό,τι ονομάζουμε ανθρώπινη φύση, αυτός που βρίσκεται πέρα από ηθικές ή κοινωνικές συμβάσεις, ο εαυτός του ενστίκτου και του ασύμβατου. Ο εαυτός που έμεινε πίσω, που υπέκυψε στο βάρος μιας αδιαπραγμάτευτης κανονικότητας. Ο εαυτός που ξέπεσε και γι αυτό στοιχειώνει.”. Επιπλέον η κα. Σπηλιοπούλου κάνει λόγο για μία ανάγκη συνομιλίας με τον εαυτό μας με απόλυτη ειλικρίνεια “Για να μπορέσει αυτό το υλικό να επικοινωνήσει και να ενωθεί πραγματικά με τους άλλους. Ζούμε μόνοι μας (μόνο με τον εαυτό μας πραγματικά) αλλά οι στιγμές της ένωσης μας (πνευματικής, ιδεολογικής, σωματικής, ψυχικής) με τον άλλο είναι αυτές που μας ολοκληρώνουν.”
Και από την απόλυτη ειλικρίνεια, οδηγούμαστε στην αλήθεια, που φωτίζει ο “Δαίμονας” της Μαρίας Ευσταθιάδη, είτε πρόκειται για την πιο “φωτεινή αλήθεια”, την αλήθεια του έρωτα και της δύναμής του, όπως υποστηρίζει ο κ. Αγγελίδης, είτε για τη “μοναδική αλήθεια που εμείς αναγνωρίζουμε ως τέτοια” κατά την κα. Μ.Σπηλιοπούλου.
Αξιοσημείωτο στο κείμενο της Μ. Ευσταθιάδη, κατά το κ.Μιχάλη Αγγελίδη είναι “το γεγονός ότι με αφορμή μια αποτρόπαιη πράξη, του βιασμού που περιγράφει ο Ντοστογιέφσκι στους Δαίμονες, η Ευσταθιάδη φτιάχνει μια ιστορία έρωτα και αφοσίωσης. Πιάνεται από μια στιγμιαία αμοιβαιότητα μεταξύ του κοριτσιού και του Σταβρόγκιν και της δίνει τον χώρο να ανθίσει.”
Στο Κέντρο Ελέγχου Τηλεοράσεων, εξελίσσεται μία διαφορετική ιστορία. Ο “Δαίμονας” αποκαλύπτει το προσωπείο του. “Τσαλακώνει” την εικόνα του, απογυμνώνοντας όχι απλά τον ίδιο του τον εαυτό, αλλά την ουσία των επιθυμιών του, βγάζοντας στο φως τη δική του αλήθεια. Με αφετηρία το Ντοστογιέφσκι, ο “Δαίμονας”, αντιμάχεται τις κανονικότητες, που ορίζει η καθεστηκυία τάξη.
Δημοσιεύτηκε το Νοέμβριο του 2016